Research Article
BibTex RIS Cite

Hanafi School in Tunisia during the Ottoman Period

Year 2022, Volume: 15 Issue: 2, 510 - 547, 31.12.2022
https://doi.org/10.18403/emakalat.1195720

Abstract

The Ifriqiya region, which refers today to the Tunisia, is the first region in the Fiqh basin of Maghrib where fiqh sects were transferred. For this reason, it is regarded as a central point in the history of fiqh. Hanafism, which was the first sect to migrate to the region together with Malikis, became widespread in Tunisia in a short time. It continued to rise until the 5th century Hijri. Until the end of the 10th century, its existence gradually decreased. After Tunisia came under the political administration of the Ottoman Empire, it became stronger and widespread in the region. It has preserved its existence to a certain extent until today. In this study, the factors that were effectiveness of Hanafism in Ottoman-era of Tunisia will be discussed. In this period, information will be given about the Hanafi ulama who took the responsibility of the iftâ institution. It aims to present a general point of view about the situation of the sect in this period from the perspective of the history of fiqh. This study hopes to make a modest contribution to the history of fiqh.

References

  • Acar, Abdullah. “Endülüs’ü Hanefî Mezhebi ile Tanıştıran İlk Fakih: Abdullâh b. Ferrûh ve Öğrenci Silsilesi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23/2 (2019), 585-607.
  • Ahmed Teymur Paşa, Ahmed b. İsmâîl b. Muhammed Kâşif et-Teymûr. Naẓra Târîḫiyye fî ḥuṣûli’l-meẕâhibi’l-fıḳhiyyeti’l-erbaᶜa. Beyrut: Dâru’l-Kadirî, 1411/1990.
  • Alibekiroğlu, Fatmanur. Tarihsel Süreçte Hanefîlik-Muᵓtezile İlişkisi. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
  • Beşrâvî, Muhammed Fâdıl. Târîhu’l-lügati’t-Türkiyye fî Tûnis. Tunis: Menşûrâtü Müesseseti’t-Temîmî, 2018.
  • Bozbaş, Fatiha. Fethinden Günümüze Mısır’da Fıkıh Tarihi. Konya: Çizgi Kitabevi, 2019.
  • Bûzġaybe, Muhammed b. İbrâhîm. Hareketü taḳnîni fıḳhi’l-İslâmî bi’l-bilâdi’t-Tûnisiyye 1857-1965. b.y.: Merkezü’n-Neşri’l-Câmi‘î, 2003.
  • Celâsî, Reşîde. “Mecelletü’l-ahvâli’ş-şahsiyye: Mürâkeme ve teᵓsîs”. Linkedin. Erişim: 22 Ekim 2022. https://www.linkedin.com/pulse/مجلة-الأحوال-الشخصية-مراكمة-وتأسيس-rachida jelassi/?originalSubdomain=ae .
  • Debbâğ, Abdurrahman b. Muhammed b. Alî el-Ensârî. Meᶜâlimü’l-îmân fî maᶜrifeti ehli’l-Ḳayrevan. thk. İbrahim Şebbûh. 3 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1388/1968.
  • Ebû Bekr el-Mâlikî, Abdullâh b. Muhammed. Riyażü’n-nüfûs fî ṭabaḳāti ‘ulemâᵓi Ḳayrevân ve İfrîḳıyye. nşr. Beşîr el-Bekkûş. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1414/1994.
  • Ebû Zehre, Muhammed b. Ahmed b. Mustafâ. Ebû Ḥanîfe ḥayâtuhû ve ᶜasruhû ârâuhû ve f̣ıḳhuhû. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1955.
  • Ebü’l-Arab, Muhammed b. Ahmed et-Temîmî. Ṭabaḳātü ‘ulemâᵓi İfrîḳıyye. b.y.: Dâru’l-Kitabi’l-Lübnânî, ts.
  • Ebü’l-Arab, Muhammed b. Ahmed et-Temîmî. Tabaḳātü ‘ulemâᵓi Tûnis. b.y.: Dâru’l-Kitâbi’l-Lübnânî, ts.
  • Eşiᶜatü’l-fıḳhi’l-Mâlikî ᶜale’taḳnîni’l-medenî fî Tûnis Sempozyumu 23-24 Şubat 2019. nşr. Camiatü Tûnis el- Menâr. Tûnis: Vizâretü’ş-Şûüni’d-dîniyye et-Tûnisiyye, 2020.
  • Green, Arnold H.. el-ᶜUlemâü’t-Tûnisiyyûn 1873-1915. trc. Hafnâvî Amâyiriyye v.dğr. Tunis: el-Mecme‘u’t-Tûnisî, 1416/1995.
  • Hizmetli, Sabri. “Osmanlı Yönetimi Döneminde Tunus ve Cezayir’in Eğitim ve Kültür Tarihine Genel Bir Bakış”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 32 (1992), 1-21.
  • Hüseyin Hoca, Ebû Abdillâh el-Hâc Hüseyin b. Alî b. Süleymân el-Hanefî. ez-Ẕeyl li-Kitâbi beşâᵓiri ehli’l-îmân fî fütühâti âlî ᶜOsmân. Tunis: Matbaatu Resmiyye, 1336/1908.
  • İbn Ebü’d-Dıyâf, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebi’d-Diyâf b. Ömer. İtḥâfü ehli’z-zamân bi-aḫbâri mülûki Tûnis ve ᶜahdi’l-emân. 8 Cilt. b.y.: Dâru’l-Arabiyye, 1999.
  • İbn Ferhûn, Ebü’l-Vefâ Burhânüddîn İbrâhîm b. Alî b Muhammed el-Ceyyânî. ed-Dîbâcü’l-müẕheb fî maᶜrifeti aᶜyâni ᶜulemâᵓi’l-meẕheb. nşr. Muhammed el-Ahmedî. 2 Cilt. Kahire: Dâru’t-Türâs, ts.
  • İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr b. Hallikân el-Bermekî. Vefeyâtü’l-ᶜayân ve enbâᵓü ebnâᵓi’z-zamân. thk. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1397/1977.
  • İbn Hurdâzbih, Ebü’l-Kâsım Ubeydullâh b. Abdillâh. Kitâbü’l-Mesâlik ve’l-Memâlik. London: Matbaatu Beril, 1889.
  • İbn Mâkûlâ, Ebû Nasr Alî b. Hibetillâh b. Alî el-İclî. el-İkmâl fî refᶜi’l-irtiyâb ᶜani’l-müᵓtelif ve’l-muḫtelif mine’l- esmâᵓ ve’l-künâ ve’l-ensâb. thk. Nâyif el-Abbâsî v.dğr. 8 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
  • İbn Yûnus, Ebû Saîd Abdurrahmân b. Ahmed b. Yûnus es-Sadefî. Târîḫu İbn Yûnus. thk. Abdülfettâh Fethî Abdülfettâh. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1421/2000.
  • İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Kâmil fi’t-târîḫ. thk. Ebü’l- Fidâ Abdullâh el-Kâdî. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1407/1987.
  • İbnü’l-Faradî, Ebü’l-Velîd Abdullah b. Muhammed b. Yûsuf el-Ezdî. Târiḫu ᶜulemâᵓi’l-Endelüs. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 2 Cilt. b.y.: Dâru’l-Garbi’l-İslâmi, 1429/2008.
  • İbnü’l-Hoca, Muhammed b. Muhammed el-Beşîr b. Muhammed. Târîḫu meᶜâlimi’t-tevḥîd fi’l-ḳadîm ve fi’l- cedîd. Tunis: Matbaatu Tûnisiyye, 1358/1939.
  • İbnü’l-Hoca, Muhammed b. Muhammed el-Beşîr b. Muhammed. Ṣafaḥât min târîḫi Tûnis. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1986.
  • İbnü’l-Verdî, Ebû Hafs Zeynüddîn Ömer b. el-Muzaffer b. Ömer el-Bekrî. Târîḫu İbni’l-Verdî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1996.
  • Kādî İyâz, Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsa el-Yahsubî. Tertîbü’l-medârik ve taḳrîbu’l-mesâlik li-maᶜrifeti aᶜlâmi meẕhebi Mâlik. thk. Abdülkâdir es-Sahrâvî. 8 Cilt. Mağrib: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şüûni’l-İslâmiyye, 1403/1983.
  • Kallek, Cengiz. “Esed b. Furat”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/366-367. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
  • Karadağ, Bekir. “Hicrî Beşinci Asra Kadar Kuzey Afrika’da Hanefîlik”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/35 (2019), 75-100.
  • Koloğlu, Orhan Şener. “Muᶜtezile’nin Temel Öğretileri”. İslâmî İlimler Dergisi 12/ (2017), 43-80.
  • Kureşî, Muhyiddîn Ebû Muhammed Abdülkādir b. Muhammed. el-Cevâhiru’l-muḍiyye fî ṭabaḳāti’l-Ḥanefiyye. thk. Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. 5 Cilt. Kahire: Dâru Hicr, 1413/1993.
  • Mağşîş, Abdülmâlik. “Cühûdu ᶜulemâᵓi’l-Maġrib fi’l-ḥifâẓ ᶜalâ mez̮hebi’l-İmâm Mâlik fi’l-ᶜahdi’l-ᶜUbeydî”. el- Miᶜyâr 18/36 (2014) 345-374.
  • Mahfûz, Muhammed. Terâcimü’l-müellifîni’t-Tûnisîyyîn. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
  • Makrîzî, Ebû Muhammed Ahmed b. Alî b. Abdilkâdir b. Muhammed. el-Mevâᶜiẓ ve’l-iᶜtibâr bi-(fî) ẕikri’l-ḫıṭâṭ ve’l-âs̱âr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1998.
  • Maksudoğlu, Mehmet. “Bey”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/12-13. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
  • Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf. Tehẕîbü’l-Kemâl fî esmâᵓi’r-ricâl. Thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.
  • Öz, Mustafa. “Tafdîl”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/369-371. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
  • Selâmî, Sıdk. “el-Meẕhebü’l-Ḥanefî bi-Tûnis mine’l-iyâle ile’l-cumhûriyye”. Facebook. 6 Temmuz 2021, 10:00. Erişim 6 Temmuz 2021. https://www.facebook.com/100067912175932/videos/172732708226584.
  • Selâvî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Halid b. Hammâd en-Nâsırî. Kitâbü’l-İstiḳṣâ li-aḫbâri düveli’l- Maġribi’l-Aḳṣâ. Nşr. Ca‘fer Nâsırî. 9 Cilt. b.y.: Dâru’l-Beyzâ, 1954.
  • Senûsî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Osmân b. Muhammed. Müsâmerâtü’ẓ-ẓarîf bi-ḥüsni’t-taᶜrîf. Nşr. Muhammed eş-Şâzelî en-Neyfer. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
  • Şahin, Şamil. “Osmanlı Döneminde Tunus’ta Hanefilerle Hanbelilerin Birlikte Yaşama Uygulamaları”, İmam-ı Azam ve Birlikte Yaşama Hukuku. 225-242. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Basımevi, 2015.
  • Şemmâm, Mahmûd. Ḫülaṣatu târiḫi każâ bi-Tûnis. Tunis: Matbaatu’l-Vefâ, 1992.
  • Şerîf, M. Hâdî. Târîḫu Tûnis. Trc. Muhammed eş-Şâvûş v.dğr. Tunis: Dâru’s-Serâs, 1993.
  • Şerîf, Beşîr Bûyicra Alî. “Cühûdu’l-fuḳahâi’l-Mâlikiyye ve esâlîbü’l-muḳāvemetihim li’d-devleti’ş-Şîᶜiyyeti’l- ᶜUbeydiyye fi’l-Maġ̮ribi’l-ᶜArabî”. el-Ḥivârü’l-mütevessiṭî 11/3 (2021), 118-133.
  • Şerifoğlu, Metin. “Tunus Eyaletindeki İslam Mezhepleri ve XVI. Yüzyılda Osmanlı Otoritesiyle İlişkisi”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/1 (2022), 349-366.
  • Şevvâlî, Azûz. Medresetü’l-Ḳayrevâni’l-fıḳhiyye meṣâdiruha’l-ᶜilmiyye ve itticâhâtihe’l-fikriyye. Kayrevan: Merkezü’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 1430/2009.
  • Şîrâzî, Ebû İshak Cemalüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf. Tabaḳātü’l-fuḳahâᵓ. Thk. İhsân Abbas. Beyrut: Dâru’r- Râidi’l-ᶜArabî, ts.
  • Şitîvî, Muhammed. Târîḫu’l-meẕâhibi’l-fıḳhiyye bi-İfriḳıyye. Tunis: Merkezü’l-Kavmî el-Bîdâgûcî, 1419/1998.
  • Ticânî, Ebû Muhammed Abdullâh b. Muhammed b. Ahmed. Riḥletü’t-Ticânî. Tunis: Dâru’l-Arabiyye, 1981.
  • Timür, İhsan. Hanefî-Mâtürîdî Geleneğin Batıya İntikali. Konya: Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı Yayınları, 2021.
  • Versîlânî, el-Hüseyin b. Muhammed Saîd b. el-Hüseyn. Nüzhetü’l-enẓâr fî faḍli ᶜilmi’t-târîḫ ve’l-aḫbâr: Rıḥletü’l- vers̱ilâniyye. 5 Cilt. Cezayir: Matbaatu Bayer, 1326/1908.
  • Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkût b. Abdillâh. Muᶜcemu’l-büldân. 5 Cilt. Beyrut: Daru Sâdır, 1397/1977.
  • Yüsrâ el-Arabî, Hişâm. Cūġrâfiyyetü’l-meẕâhibi’l-f̣ıḳhiyye. Kahire: Dâru’l-Besâir, 1426/2005.
  • Zâhir, Fâris. Neşᵓetü’l-meẕhebi’l-Ḥanefî ve riâsetü’l-fetva’l-Ḥanefiyye fî ahdi’d-devleti’l- ᶜOsmâniyye ve mâ baᶜdehâ bi-İfrîḳıyâ: Tûnis ḥâliyen”, Mecelletü’l-Bühûsi’l-ᶜilmiyye ve’d-dirâsâti’l-İslâmiyye 10/2 (2017), 370-417.

Osmanlı Döneminde Tunus’ta Hanefî Mezhebi

Year 2022, Volume: 15 Issue: 2, 510 - 547, 31.12.2022
https://doi.org/10.18403/emakalat.1195720

Abstract

Günümüzde Tunus topraklarını ifade eden İfrîkıya bölgesi, Mağrib fıkıh havzasında fıkıh mezheplerinin intikal ettiği ilk alan olması hasebiyle fıkıh tarihi açısından merkezî bir nokta olarak kabul edilmektedir. Mâlikîlik ile birlikte bölgeye ilk intikal eden mezhep olan Hanefîlik, Tunus’ta kısa sürede yaygınlaşma imkanına sahip olmuş ve 5./11. asra kadar yükselişini devam ettirmiştir. 10./16. yy.’ın sonuna kadar varlığı azalarak silikleşmiş, Tunus’un Osmanlı Devleti’nin siyâsî hakimiyeti altına girmesiyle birlikte bölgede tekrar neşv-ü nemâ bularak yaygınlaşmaya başlamış ve günümüze gelinceye dek belli ölçüde varlığını muhafaza etmiştir. Bu çalışmada Hanefîliğin Osmanlı dönemi Tunus’undaki varlığının tazelenmesi ve yayılması sürecinde etkili olan hususlar ele alınacak ve bu dönemde iftâ müessesinin sorumluluğunu üstlenen Hanefî ulemâ hakkında malumat verilecektir. Mezhebin bu dönemdeki ahvâli hakkında fıkıh tarihi perspektifinden genel bir bakış sunmayı hedefleyen bu çalışma, fıkıh tarihine mütevazı bir katkı sağlamayı ummaktadır.

References

  • Acar, Abdullah. “Endülüs’ü Hanefî Mezhebi ile Tanıştıran İlk Fakih: Abdullâh b. Ferrûh ve Öğrenci Silsilesi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23/2 (2019), 585-607.
  • Ahmed Teymur Paşa, Ahmed b. İsmâîl b. Muhammed Kâşif et-Teymûr. Naẓra Târîḫiyye fî ḥuṣûli’l-meẕâhibi’l-fıḳhiyyeti’l-erbaᶜa. Beyrut: Dâru’l-Kadirî, 1411/1990.
  • Alibekiroğlu, Fatmanur. Tarihsel Süreçte Hanefîlik-Muᵓtezile İlişkisi. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
  • Beşrâvî, Muhammed Fâdıl. Târîhu’l-lügati’t-Türkiyye fî Tûnis. Tunis: Menşûrâtü Müesseseti’t-Temîmî, 2018.
  • Bozbaş, Fatiha. Fethinden Günümüze Mısır’da Fıkıh Tarihi. Konya: Çizgi Kitabevi, 2019.
  • Bûzġaybe, Muhammed b. İbrâhîm. Hareketü taḳnîni fıḳhi’l-İslâmî bi’l-bilâdi’t-Tûnisiyye 1857-1965. b.y.: Merkezü’n-Neşri’l-Câmi‘î, 2003.
  • Celâsî, Reşîde. “Mecelletü’l-ahvâli’ş-şahsiyye: Mürâkeme ve teᵓsîs”. Linkedin. Erişim: 22 Ekim 2022. https://www.linkedin.com/pulse/مجلة-الأحوال-الشخصية-مراكمة-وتأسيس-rachida jelassi/?originalSubdomain=ae .
  • Debbâğ, Abdurrahman b. Muhammed b. Alî el-Ensârî. Meᶜâlimü’l-îmân fî maᶜrifeti ehli’l-Ḳayrevan. thk. İbrahim Şebbûh. 3 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1388/1968.
  • Ebû Bekr el-Mâlikî, Abdullâh b. Muhammed. Riyażü’n-nüfûs fî ṭabaḳāti ‘ulemâᵓi Ḳayrevân ve İfrîḳıyye. nşr. Beşîr el-Bekkûş. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1414/1994.
  • Ebû Zehre, Muhammed b. Ahmed b. Mustafâ. Ebû Ḥanîfe ḥayâtuhû ve ᶜasruhû ârâuhû ve f̣ıḳhuhû. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1955.
  • Ebü’l-Arab, Muhammed b. Ahmed et-Temîmî. Ṭabaḳātü ‘ulemâᵓi İfrîḳıyye. b.y.: Dâru’l-Kitabi’l-Lübnânî, ts.
  • Ebü’l-Arab, Muhammed b. Ahmed et-Temîmî. Tabaḳātü ‘ulemâᵓi Tûnis. b.y.: Dâru’l-Kitâbi’l-Lübnânî, ts.
  • Eşiᶜatü’l-fıḳhi’l-Mâlikî ᶜale’taḳnîni’l-medenî fî Tûnis Sempozyumu 23-24 Şubat 2019. nşr. Camiatü Tûnis el- Menâr. Tûnis: Vizâretü’ş-Şûüni’d-dîniyye et-Tûnisiyye, 2020.
  • Green, Arnold H.. el-ᶜUlemâü’t-Tûnisiyyûn 1873-1915. trc. Hafnâvî Amâyiriyye v.dğr. Tunis: el-Mecme‘u’t-Tûnisî, 1416/1995.
  • Hizmetli, Sabri. “Osmanlı Yönetimi Döneminde Tunus ve Cezayir’in Eğitim ve Kültür Tarihine Genel Bir Bakış”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 32 (1992), 1-21.
  • Hüseyin Hoca, Ebû Abdillâh el-Hâc Hüseyin b. Alî b. Süleymân el-Hanefî. ez-Ẕeyl li-Kitâbi beşâᵓiri ehli’l-îmân fî fütühâti âlî ᶜOsmân. Tunis: Matbaatu Resmiyye, 1336/1908.
  • İbn Ebü’d-Dıyâf, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebi’d-Diyâf b. Ömer. İtḥâfü ehli’z-zamân bi-aḫbâri mülûki Tûnis ve ᶜahdi’l-emân. 8 Cilt. b.y.: Dâru’l-Arabiyye, 1999.
  • İbn Ferhûn, Ebü’l-Vefâ Burhânüddîn İbrâhîm b. Alî b Muhammed el-Ceyyânî. ed-Dîbâcü’l-müẕheb fî maᶜrifeti aᶜyâni ᶜulemâᵓi’l-meẕheb. nşr. Muhammed el-Ahmedî. 2 Cilt. Kahire: Dâru’t-Türâs, ts.
  • İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr b. Hallikân el-Bermekî. Vefeyâtü’l-ᶜayân ve enbâᵓü ebnâᵓi’z-zamân. thk. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1397/1977.
  • İbn Hurdâzbih, Ebü’l-Kâsım Ubeydullâh b. Abdillâh. Kitâbü’l-Mesâlik ve’l-Memâlik. London: Matbaatu Beril, 1889.
  • İbn Mâkûlâ, Ebû Nasr Alî b. Hibetillâh b. Alî el-İclî. el-İkmâl fî refᶜi’l-irtiyâb ᶜani’l-müᵓtelif ve’l-muḫtelif mine’l- esmâᵓ ve’l-künâ ve’l-ensâb. thk. Nâyif el-Abbâsî v.dğr. 8 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
  • İbn Yûnus, Ebû Saîd Abdurrahmân b. Ahmed b. Yûnus es-Sadefî. Târîḫu İbn Yûnus. thk. Abdülfettâh Fethî Abdülfettâh. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1421/2000.
  • İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Kâmil fi’t-târîḫ. thk. Ebü’l- Fidâ Abdullâh el-Kâdî. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1407/1987.
  • İbnü’l-Faradî, Ebü’l-Velîd Abdullah b. Muhammed b. Yûsuf el-Ezdî. Târiḫu ᶜulemâᵓi’l-Endelüs. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 2 Cilt. b.y.: Dâru’l-Garbi’l-İslâmi, 1429/2008.
  • İbnü’l-Hoca, Muhammed b. Muhammed el-Beşîr b. Muhammed. Târîḫu meᶜâlimi’t-tevḥîd fi’l-ḳadîm ve fi’l- cedîd. Tunis: Matbaatu Tûnisiyye, 1358/1939.
  • İbnü’l-Hoca, Muhammed b. Muhammed el-Beşîr b. Muhammed. Ṣafaḥât min târîḫi Tûnis. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1986.
  • İbnü’l-Verdî, Ebû Hafs Zeynüddîn Ömer b. el-Muzaffer b. Ömer el-Bekrî. Târîḫu İbni’l-Verdî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1996.
  • Kādî İyâz, Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsa el-Yahsubî. Tertîbü’l-medârik ve taḳrîbu’l-mesâlik li-maᶜrifeti aᶜlâmi meẕhebi Mâlik. thk. Abdülkâdir es-Sahrâvî. 8 Cilt. Mağrib: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şüûni’l-İslâmiyye, 1403/1983.
  • Kallek, Cengiz. “Esed b. Furat”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/366-367. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
  • Karadağ, Bekir. “Hicrî Beşinci Asra Kadar Kuzey Afrika’da Hanefîlik”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/35 (2019), 75-100.
  • Koloğlu, Orhan Şener. “Muᶜtezile’nin Temel Öğretileri”. İslâmî İlimler Dergisi 12/ (2017), 43-80.
  • Kureşî, Muhyiddîn Ebû Muhammed Abdülkādir b. Muhammed. el-Cevâhiru’l-muḍiyye fî ṭabaḳāti’l-Ḥanefiyye. thk. Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. 5 Cilt. Kahire: Dâru Hicr, 1413/1993.
  • Mağşîş, Abdülmâlik. “Cühûdu ᶜulemâᵓi’l-Maġrib fi’l-ḥifâẓ ᶜalâ mez̮hebi’l-İmâm Mâlik fi’l-ᶜahdi’l-ᶜUbeydî”. el- Miᶜyâr 18/36 (2014) 345-374.
  • Mahfûz, Muhammed. Terâcimü’l-müellifîni’t-Tûnisîyyîn. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
  • Makrîzî, Ebû Muhammed Ahmed b. Alî b. Abdilkâdir b. Muhammed. el-Mevâᶜiẓ ve’l-iᶜtibâr bi-(fî) ẕikri’l-ḫıṭâṭ ve’l-âs̱âr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1998.
  • Maksudoğlu, Mehmet. “Bey”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/12-13. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
  • Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf. Tehẕîbü’l-Kemâl fî esmâᵓi’r-ricâl. Thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.
  • Öz, Mustafa. “Tafdîl”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/369-371. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
  • Selâmî, Sıdk. “el-Meẕhebü’l-Ḥanefî bi-Tûnis mine’l-iyâle ile’l-cumhûriyye”. Facebook. 6 Temmuz 2021, 10:00. Erişim 6 Temmuz 2021. https://www.facebook.com/100067912175932/videos/172732708226584.
  • Selâvî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Halid b. Hammâd en-Nâsırî. Kitâbü’l-İstiḳṣâ li-aḫbâri düveli’l- Maġribi’l-Aḳṣâ. Nşr. Ca‘fer Nâsırî. 9 Cilt. b.y.: Dâru’l-Beyzâ, 1954.
  • Senûsî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Osmân b. Muhammed. Müsâmerâtü’ẓ-ẓarîf bi-ḥüsni’t-taᶜrîf. Nşr. Muhammed eş-Şâzelî en-Neyfer. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
  • Şahin, Şamil. “Osmanlı Döneminde Tunus’ta Hanefilerle Hanbelilerin Birlikte Yaşama Uygulamaları”, İmam-ı Azam ve Birlikte Yaşama Hukuku. 225-242. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Basımevi, 2015.
  • Şemmâm, Mahmûd. Ḫülaṣatu târiḫi każâ bi-Tûnis. Tunis: Matbaatu’l-Vefâ, 1992.
  • Şerîf, M. Hâdî. Târîḫu Tûnis. Trc. Muhammed eş-Şâvûş v.dğr. Tunis: Dâru’s-Serâs, 1993.
  • Şerîf, Beşîr Bûyicra Alî. “Cühûdu’l-fuḳahâi’l-Mâlikiyye ve esâlîbü’l-muḳāvemetihim li’d-devleti’ş-Şîᶜiyyeti’l- ᶜUbeydiyye fi’l-Maġ̮ribi’l-ᶜArabî”. el-Ḥivârü’l-mütevessiṭî 11/3 (2021), 118-133.
  • Şerifoğlu, Metin. “Tunus Eyaletindeki İslam Mezhepleri ve XVI. Yüzyılda Osmanlı Otoritesiyle İlişkisi”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/1 (2022), 349-366.
  • Şevvâlî, Azûz. Medresetü’l-Ḳayrevâni’l-fıḳhiyye meṣâdiruha’l-ᶜilmiyye ve itticâhâtihe’l-fikriyye. Kayrevan: Merkezü’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 1430/2009.
  • Şîrâzî, Ebû İshak Cemalüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf. Tabaḳātü’l-fuḳahâᵓ. Thk. İhsân Abbas. Beyrut: Dâru’r- Râidi’l-ᶜArabî, ts.
  • Şitîvî, Muhammed. Târîḫu’l-meẕâhibi’l-fıḳhiyye bi-İfriḳıyye. Tunis: Merkezü’l-Kavmî el-Bîdâgûcî, 1419/1998.
  • Ticânî, Ebû Muhammed Abdullâh b. Muhammed b. Ahmed. Riḥletü’t-Ticânî. Tunis: Dâru’l-Arabiyye, 1981.
  • Timür, İhsan. Hanefî-Mâtürîdî Geleneğin Batıya İntikali. Konya: Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı Yayınları, 2021.
  • Versîlânî, el-Hüseyin b. Muhammed Saîd b. el-Hüseyn. Nüzhetü’l-enẓâr fî faḍli ᶜilmi’t-târîḫ ve’l-aḫbâr: Rıḥletü’l- vers̱ilâniyye. 5 Cilt. Cezayir: Matbaatu Bayer, 1326/1908.
  • Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkût b. Abdillâh. Muᶜcemu’l-büldân. 5 Cilt. Beyrut: Daru Sâdır, 1397/1977.
  • Yüsrâ el-Arabî, Hişâm. Cūġrâfiyyetü’l-meẕâhibi’l-f̣ıḳhiyye. Kahire: Dâru’l-Besâir, 1426/2005.
  • Zâhir, Fâris. Neşᵓetü’l-meẕhebi’l-Ḥanefî ve riâsetü’l-fetva’l-Ḥanefiyye fî ahdi’d-devleti’l- ᶜOsmâniyye ve mâ baᶜdehâ bi-İfrîḳıyâ: Tûnis ḥâliyen”, Mecelletü’l-Bühûsi’l-ᶜilmiyye ve’d-dirâsâti’l-İslâmiyye 10/2 (2017), 370-417.
There are 55 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Religious Studies
Journal Section Articles
Authors

Fatiha Bozbaş 0000-0001-7775-3869

Early Pub Date December 31, 2022
Publication Date December 31, 2022
Submission Date October 27, 2022
Acceptance Date December 23, 2022
Published in Issue Year 2022Volume: 15 Issue: 2

Cite

ISNAD Bozbaş, Fatiha. “Osmanlı Döneminde Tunus’ta Hanefî Mezhebi”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 15/2 (December 2022), 510-547. https://doi.org/10.18403/emakalat.1195720.

_____________________________________  ISSN 1309-5803 e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi  _______________________________