Öz
Bu araştırmanın amacı, tarikat ve cemaat mensuplarının gözünden bu dini gruplara katılım sebeplerini ve tarikat cemaat ortamlarına bakışlarını tespit etmektir. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemi ile yarı yapılandırılmış mülakat formu kullanılmıştır. Araştırmanın temel problemi tarikat ve cemaat mensuplarının söz konusu gruplara katılım sebepleri bağlamında bu gruplara bakışlarının ne olduğu sorusudur. Bu problem doğrultusunda, Nakşibendî, Kadiri tarikatından ve Nur cemaatinden 24 kadın ve 13 erkekle yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre bu tür dini gruplara katılım sebepleri genellikle aile büyükleri, arkadaş, komşu veya yakın akraba gibi birincil sosyal çevre etkisi ile karizmatik dini grup liderlerinin etkisi ve mevcut cemaatlerin kişilerin yakın çevrelerinde gösterdikleri faaliyetler şeklinde sıralanabilir. Bu sebepler bağlamında katılımcıların tarikat ve cemaat ortamlarını olumlu bir gözle değerlendirdiği, bu ortamları sıcak, samimi manevi istek ve duyguların tatmin edildiği yerler olarak gördükleri söylenebilir.
Anahtar Kelimeler
Etik Beyan
Atatürk Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurul Başkanlığının 03.11.2022 tarih ve sayılı toplantısında Etik Kurul Onayı verilmiştir.
Kaynakça
- Abdulmecid b. Muhammed el-Hânî. el-Hadâiku’l-verdiyye fî hakâiki ecillâi’n-Nakşibendiyye, Matbaatü Vizâretü’t-Terbiyye,. Erbil, 2002.
- Aktaş, Ahmet. Tarikatların Toplumsal İşlevi (Diyarbakır Kadiri Tarikatı Örneği). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
- Akyüz, Niyazi. Dinin Örgütsel İklimi: Dini Gruplar. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayınları, 2007.
- Akyüz, Niyazi. “Doğal Dini Gruplar”. Dini Gruplar. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2016.
- Akyüz, Niyazi - Çapçıoğlu, İhsan. “Dini Gruplar Sosyolojisi ve Yeni Dini Hareketler”. Din Sosyolojisi ElKitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 1. Baskı., 2012.
- Algar, Hamid. “Nakşibendiyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. Erişim 30 Ocak 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/naksibendiyye#1
- Atacan, Fulya. Sosyal Değişme ve Tarikat Cerrahiler. İstanbul: Hil Yayınları, 1990.
- Azamat, Nihat. “Kadiriyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2001. https://islamansiklopedisi.org.tr/kadiriyye
- Bauman, Z. Cemaatler. çev. Nurdan Soysal. İstanbul: Say Yayıncılık, 2016.
- Bauman, Z. Cemaatler. çev. Nurdan Sosyal. Ankara: Say Yayınları, 2017.
- Bilge, E. Nakşibendilikte Kadın (Ulaşlı Köyü Örneği). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
- Bilgiseven, Amiran Kurtkan. Köy Sosyolojisi. İstanbul: Filiz Kitapevi, 2. Basım, 1988.
- Bulut, Ramazan. “İslami İlimler Fakültesi Öğrencilerinin Dini Gruplar Hakkındaki Görüşleri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 20/1 (2020), 359-395.
- Büyükkara, Mehmet Ali. Çağdaş İslami Akımlar. İstanbul: Klasik Yayınları, 2015.
- Cebeci, Suat vd. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Dini Grup Algıları”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (2019), 88-113.
- Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Otto Yayınları, 2017.
- Certel, Hüseyin. Din Psikolojisi. Ankara: Andaç Yayınları, 2003.
- Çelik, Celaleddin. “Dini Gruplar”. Din Sosyolojisi. Konya: Palet Yayınları, 2013.
- Çelik, Celaleddin. Türkiye’de Dini Grupların Sosyolojisi. Kayseri: ERUSAM, 2011.
- Doğan, Adem. “Cemaat ve Siyaset: Siyasal Davranışta Cemaat Üyelerinin Sosyal İlişkileri Üzerine Bir Araştırma”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 1/38 (2015), 325-351.
- Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Beyan Yayınları, 6. Basım, 1989.
- Dumlu, M. Kâdirî Tarîkatı: Hâlisiyye Şubesi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Doktora Tezi, 2018.
- Efe, Adem. “"Kolektif Dindarlık Türü Olarak Tarikat/Cemaat Dindarlığı”. Journal of Islamic Research 28/3 (2017), 290-301.
- Fevzi Paşa, H. Ukûdi’l-Cevâhir fi Selâsili’l Ekâbir. çev. Melih Yuluğ. İstanbul: Uluçınar yayınları, 1979.
- Ficher, J. Sosyoloji nedir. çev. N. Çelebi. Ankara: Atilla Kitabevi, 1994.
- Gezgin, Mehmet Fikret. “Cemaat - Cemiyet Ayrımı ve Ferdinand Tönnies”. Istanbul Journal of Sociological Studies 22/168 (1988).
- Haşimi, S.M. Arifler Yolunun Edepleri. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2006.
- Hogg, M.A. - Vaughan, G.M. Sosyal Psikoloji. çev. İbrahim Yıldız - Aydan Gelmez. Ankara: Ütopya Yayınevi, 2007.
- Karataş, G. Tarikatlara Yönelmenin Sosyo - Kültürel ve Psikolojik Nedenleri. İstanbul: Marmara ünv., Yüksek Lisans Tezi, 2004.
- Kıray, Mübeccel. Ereğli, Ağır Sanayiden Önce Bir Sahil Kasabası. Ankara: İletişim Yayınları, 1964.
- Kongar, Emre. Kentleşen Gecekondular ya da Gecekondulaşan Kentler Sorunu , Kentsel Bütünleşme. Ankara: Türkiye Gelişme Araştõrmalaı Vakfı Yayınları, 1982.
- Maciver, R.M. - Page, Charles H. Cemiyet I. çev. Amiran Kurtkan. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1994.
- Mardin, Şerif. Bediüzzaman Said Nursi olayı. çev. M. Çulhaoğlu. İstanbul: İletişim, 1993.
- Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. çev. Osman Akınhay - Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999.
- Nursi, Bediüzzaman Said. Şualar. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2006.
- Nursi, Bediüzzaman Said. Tarihçe-i Hayat. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2006.
- Ökten, Mehmet Salih. Cemaat Modernliği: Nurcularda Uyum, Direnç ve Değişim Dinamikleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Doktora Tezi, 2018.
- Öngören, Reşat. “Tarikat”. TDV İslam Ansiklopedisi. 40/95-105. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2011.
- Öngören, Reşat. “Tarikat”. TDV İslâm Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2011. https://islamansiklopedisi.org.tr/tarikat
- Öngören, Reşat. “Zikir”. TDV İslam Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2013. https://islamansiklopedisi.org.tr/zikir#1
- Sami, Şemseddin. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2002.
- Sarıkaya, Saffet. “Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde Dini Tarikat ve Cemaatlerin Toplumdaki Yer”. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi 3 (1998), 93-102.
- Sezgin, F. Türkiye’de Toplumsal Değişme Sürecinde Dini Gruplar ve Meşruiyet Kazanma Yolları. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
- Sözer, Selim. Modernleşme Sürecinde Geleneksel Dinî Gruplar: “İskenderpaşa Cemaati” Örneği. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Doktora Tezi, 2018.
- Taftazani, Ebu-l Vefa. “Gazzali’nin Tasavvuf Ekollerine Etkisi ve Gazzali’den Sonra Ortaya Çıkan Tarikatlar”. A.Ü.İ.F.D 36/1 (1997).
- Taplamacıoğlu, Mehmet. Din Sosyolojisi. Ankara: Anakara Üniversitesi Basımevi, 1963.
- Taştan, Aydın. “Dini Kimliğin İnşası: İsmailağa Cemaati Örneği”. İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi 5/2021 (ts.).
- Tatlıoğlu, Durmuş. Dini Cemaatlerin Yapısal-Fonksiyonel Analizi: Kayseri ve Ankara Rifai Cemaati Örneği. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Doktora Tezi, 1995.
- Tönnies, Ferdinand. Community &Society. çev. Charles P. Loomis. UK.: Oxford, 1988.
- Turan, Ahmet. “Said-i Nursi ve Nurculuk”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/10 (1998), 15- 24.
- Turner, J. Rediscovering the social group: A self categorization theory. Oxford: Basil Blackwell, 1987.
- Türkyılmaz, Hilmi. “Türk Modernleşmesinin Arka Yüzü: Dini Grupların Gündelik Hayatta Dışa Kapalı Yapılaşması ve ‘Taktik’sel Yaklaşımı”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45 (2017), 7-40.
- Uygun, Mehmet Nuri. “Zikir”. TDV İslam Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2013. https://islamansiklopedisi.org.tr/zikir#2-musiki
- Ülken, Hilmi Ziya. SosyolojiSözlüğü. İstanbul: Milli >Eğitim Basımevi, 1969.
- Yazıcı, Tahsin. “Nakşbend”. İslam Ansiklopedisi. 9/52-54. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1964.
- Yeni Türk Ansiklopedisi. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1985.
Öz
The aim of this study is to determine the reasons for joining to religious groups and their views on the cult and community environments. In this study, qualitative research method and semi-structured interview form were used. The main problem of the research is the question of how the members of sects and congregations view these groups in the context of the reasons for their participation in these groups. In line with this problem, face-to-face interviews were conducted with 24 women and 13 men from the Naqshbandi, Qadiri order and the Nur Community. According to the results of the study, the reasons for joining such religious groups can be listed as the influence of the primary social environment such as family elders, friends, neighbors or close relatives, the influence of charismatic religious group leaders and the activities of existing communities for individuals within the immediate environment. In the context of these reasons, it can be said that the participants evaluate religious order and community environments in a positive way and see these environments as places where warm, sincere, spiritual desires and feelings are satisfied.
Anahtar Kelimeler
The Sociology of Religion Sufi Order Community Perception Religious Group
Etik Beyan
Bu makale için etik kurul izni alınmış ve sisteme yüklenmiştir.
Kaynakça
- Abdulmecid b. Muhammed el-Hânî. el-Hadâiku’l-verdiyye fî hakâiki ecillâi’n-Nakşibendiyye, Matbaatü Vizâretü’t-Terbiyye,. Erbil, 2002.
- Aktaş, Ahmet. Tarikatların Toplumsal İşlevi (Diyarbakır Kadiri Tarikatı Örneği). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
- Akyüz, Niyazi. Dinin Örgütsel İklimi: Dini Gruplar. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayınları, 2007.
- Akyüz, Niyazi. “Doğal Dini Gruplar”. Dini Gruplar. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2016.
- Akyüz, Niyazi - Çapçıoğlu, İhsan. “Dini Gruplar Sosyolojisi ve Yeni Dini Hareketler”. Din Sosyolojisi ElKitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 1. Baskı., 2012.
- Algar, Hamid. “Nakşibendiyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. Erişim 30 Ocak 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/naksibendiyye#1
- Atacan, Fulya. Sosyal Değişme ve Tarikat Cerrahiler. İstanbul: Hil Yayınları, 1990.
- Azamat, Nihat. “Kadiriyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2001. https://islamansiklopedisi.org.tr/kadiriyye
- Bauman, Z. Cemaatler. çev. Nurdan Soysal. İstanbul: Say Yayıncılık, 2016.
- Bauman, Z. Cemaatler. çev. Nurdan Sosyal. Ankara: Say Yayınları, 2017.
- Bilge, E. Nakşibendilikte Kadın (Ulaşlı Köyü Örneği). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
- Bilgiseven, Amiran Kurtkan. Köy Sosyolojisi. İstanbul: Filiz Kitapevi, 2. Basım, 1988.
- Bulut, Ramazan. “İslami İlimler Fakültesi Öğrencilerinin Dini Gruplar Hakkındaki Görüşleri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 20/1 (2020), 359-395.
- Büyükkara, Mehmet Ali. Çağdaş İslami Akımlar. İstanbul: Klasik Yayınları, 2015.
- Cebeci, Suat vd. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Dini Grup Algıları”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (2019), 88-113.
- Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Otto Yayınları, 2017.
- Certel, Hüseyin. Din Psikolojisi. Ankara: Andaç Yayınları, 2003.
- Çelik, Celaleddin. “Dini Gruplar”. Din Sosyolojisi. Konya: Palet Yayınları, 2013.
- Çelik, Celaleddin. Türkiye’de Dini Grupların Sosyolojisi. Kayseri: ERUSAM, 2011.
- Doğan, Adem. “Cemaat ve Siyaset: Siyasal Davranışta Cemaat Üyelerinin Sosyal İlişkileri Üzerine Bir Araştırma”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 1/38 (2015), 325-351.
- Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Beyan Yayınları, 6. Basım, 1989.
- Dumlu, M. Kâdirî Tarîkatı: Hâlisiyye Şubesi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Doktora Tezi, 2018.
- Efe, Adem. “"Kolektif Dindarlık Türü Olarak Tarikat/Cemaat Dindarlığı”. Journal of Islamic Research 28/3 (2017), 290-301.
- Fevzi Paşa, H. Ukûdi’l-Cevâhir fi Selâsili’l Ekâbir. çev. Melih Yuluğ. İstanbul: Uluçınar yayınları, 1979.
- Ficher, J. Sosyoloji nedir. çev. N. Çelebi. Ankara: Atilla Kitabevi, 1994.
- Gezgin, Mehmet Fikret. “Cemaat - Cemiyet Ayrımı ve Ferdinand Tönnies”. Istanbul Journal of Sociological Studies 22/168 (1988).
- Haşimi, S.M. Arifler Yolunun Edepleri. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2006.
- Hogg, M.A. - Vaughan, G.M. Sosyal Psikoloji. çev. İbrahim Yıldız - Aydan Gelmez. Ankara: Ütopya Yayınevi, 2007.
- Karataş, G. Tarikatlara Yönelmenin Sosyo - Kültürel ve Psikolojik Nedenleri. İstanbul: Marmara ünv., Yüksek Lisans Tezi, 2004.
- Kıray, Mübeccel. Ereğli, Ağır Sanayiden Önce Bir Sahil Kasabası. Ankara: İletişim Yayınları, 1964.
- Kongar, Emre. Kentleşen Gecekondular ya da Gecekondulaşan Kentler Sorunu , Kentsel Bütünleşme. Ankara: Türkiye Gelişme Araştõrmalaı Vakfı Yayınları, 1982.
- Maciver, R.M. - Page, Charles H. Cemiyet I. çev. Amiran Kurtkan. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1994.
- Mardin, Şerif. Bediüzzaman Said Nursi olayı. çev. M. Çulhaoğlu. İstanbul: İletişim, 1993.
- Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. çev. Osman Akınhay - Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999.
- Nursi, Bediüzzaman Said. Şualar. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2006.
- Nursi, Bediüzzaman Said. Tarihçe-i Hayat. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2006.
- Ökten, Mehmet Salih. Cemaat Modernliği: Nurcularda Uyum, Direnç ve Değişim Dinamikleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Doktora Tezi, 2018.
- Öngören, Reşat. “Tarikat”. TDV İslam Ansiklopedisi. 40/95-105. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2011.
- Öngören, Reşat. “Tarikat”. TDV İslâm Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2011. https://islamansiklopedisi.org.tr/tarikat
- Öngören, Reşat. “Zikir”. TDV İslam Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2013. https://islamansiklopedisi.org.tr/zikir#1
- Sami, Şemseddin. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2002.
- Sarıkaya, Saffet. “Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde Dini Tarikat ve Cemaatlerin Toplumdaki Yer”. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi 3 (1998), 93-102.
- Sezgin, F. Türkiye’de Toplumsal Değişme Sürecinde Dini Gruplar ve Meşruiyet Kazanma Yolları. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
- Sözer, Selim. Modernleşme Sürecinde Geleneksel Dinî Gruplar: “İskenderpaşa Cemaati” Örneği. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Doktora Tezi, 2018.
- Taftazani, Ebu-l Vefa. “Gazzali’nin Tasavvuf Ekollerine Etkisi ve Gazzali’den Sonra Ortaya Çıkan Tarikatlar”. A.Ü.İ.F.D 36/1 (1997).
- Taplamacıoğlu, Mehmet. Din Sosyolojisi. Ankara: Anakara Üniversitesi Basımevi, 1963.
- Taştan, Aydın. “Dini Kimliğin İnşası: İsmailağa Cemaati Örneği”. İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi 5/2021 (ts.).
- Tatlıoğlu, Durmuş. Dini Cemaatlerin Yapısal-Fonksiyonel Analizi: Kayseri ve Ankara Rifai Cemaati Örneği. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Doktora Tezi, 1995.
- Tönnies, Ferdinand. Community &Society. çev. Charles P. Loomis. UK.: Oxford, 1988.
- Turan, Ahmet. “Said-i Nursi ve Nurculuk”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/10 (1998), 15- 24.
- Turner, J. Rediscovering the social group: A self categorization theory. Oxford: Basil Blackwell, 1987.
- Türkyılmaz, Hilmi. “Türk Modernleşmesinin Arka Yüzü: Dini Grupların Gündelik Hayatta Dışa Kapalı Yapılaşması ve ‘Taktik’sel Yaklaşımı”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45 (2017), 7-40.
- Uygun, Mehmet Nuri. “Zikir”. TDV İslam Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2013. https://islamansiklopedisi.org.tr/zikir#2-musiki
- Ülken, Hilmi Ziya. SosyolojiSözlüğü. İstanbul: Milli >Eğitim Basımevi, 1969.
- Yazıcı, Tahsin. “Nakşbend”. İslam Ansiklopedisi. 9/52-54. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1964.
- Yeni Türk Ansiklopedisi. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1985.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | İslam Mezhepleri |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 1 Mart 2023 |
| Kabul Tarihi | 11 Aralık 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023Cilt: 16 Sayı: 2 |
_____________________________________ ISSN 1309-5803 e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi _______________________________