Evaluation of Ibn Taymiyya's Understanding of Faith in Terms of the Psychology of Religion: A Conceptual Approach
Öz
This article aims to deal with the concept of faith from a psychological perspective, starting from the discussions on the science of kalam and evaluating Ibn Taymiyya's understanding of faith with the approach of the psychology of religion. The study is a conceptual, and topics and concepts will be discussed descriptively. In the article, first of all, the discussions about the nature of faith on the science of kalam will be discussed. Here, the discussions on the science of kalam will be limited to the issues that Ibn Taymiyya also mentioned in his works. In this way, the relationship between faith, affirmation, confession, knowledge, Islam, and deeds will be mentioned according to the science of kalam. Secondly, the psychological structure of faith will be discussed. Here, a conceptual analysis will be made by considering the individual’s cognitive, emotional, and behavioral aspects Following the article's primary purpose, the dimensions of acceptance/confirmation, knowledge, will, emotion, and surrender/behavior of faith will be discussed psychologically. In order to better analyze Ibn Taymiyya's understanding of faith, its comparison with the classical theological understanding and the psychological evaluation of his explanations about the dimensions of faith will be made. Comparisons and evaluations will be made by focusing on the emotional dimension of faith, which Ibn Taymiyyah conceptualized as works of the heart in his understanding of faith. The importance of the works of the heart for the psychology of faith will be discussed. As a result, the similarity of the concept that Ibn Taymiyya brought to the kalam literature in the form of heart deeds will be revealed with psychological phenomena such as love of Allah and trust in Allah, which are discussed in the context of the emotional dimension of faith in the psychology of religion.
Anahtar Kelimeler
Psychology of religion Ibn Taymiyya faith deeds of the heart love of God
Kaynakça
- Ali el-Kari. Şerhu’-l-Fıkhı’l-Ekber. çev. Yunus Vehbi Yavuz. İstanbul: Çağrı yayınları, 1979.
- Alper, Hülya. İmanın Psikolojik Yapısı. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2002.
- Alper, Hülya. “Sevgi-Bilgi İlişkisi Bağlamında Allah ile İnsan Arasındaki Sevginin Mâhiyeti (Fahreddin er-Râzî Örneği)”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30 (2014), 5-19.
- Ardoğan, Recep. “Mu‘tezile’ye Göre Allah’a İman Konusunda Aklın Gücü ve Sorumluluğu”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 3/3 (2003), 293-314.
- Argyle, Michael. Psychology of Religion: An Introduction, 2000.
- Aydın, Ali Arslan. İslâm İnançları ve Felsefesi. İstanbul: Çağrı yayınları, 6. Basım, 1980.
- Biçer, Ramazan. “İmanın Bilişsel Yapısının Ana Dinamikleri”. EKEV Akademi Dergisi 8/18 (2004), 17-36.
- Certel, Hüseyin. “İslâmî İbadetlerin Psiko-Sosyal İşlevleri”. EKEV Akademi Dergisi 1/3 (1998), 149-156.
- Crapps, Robert W. “Psikanaliz ve Din”. Din Psikolojisi: Dine ve Maneviyata Psikolojik Yaklaşımlar. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
- Çeber, Safiye. Din psikolojisi açısından İnsanın Anlam Arayışı Problemine Ferîdüddin Attâr’ın Mantıku’t-Tayr Eseri Bağlamında Bir Bakış. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2022.
- el-Eş’arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail. Kitabu’l-Luma’ fi’r-red ala Ehli’z-Zeyğ ve’l-Bida’. Beyrut: el-Matbaatü’l- Katülikiyye, 1953.
- El-Hanefi, İbn Ebil-İzz. El - Akidetü’t Tahaviyye ve Şerhi. çev. M. Beşir Aryarsoy. İstanbul: Guraba Yayınları, 2002.
- El-Isfahani, Ragıb. Müfredat Kur’an Kavramları Sözlüğü. çev. Yusuf Türker. İstanbul: Pınar Yayınları, 2007.
- Fowler, James. “İman Bilincinin Evreleri”. çev. Ali̇ Mehmedoğlu. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19 (2000).
- Fromm, Erich. Erdem ve Mutluluk. çev. Ayda Yörükan. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1999.
- Gardiner, Harry W. - Gander, Mary J. Çocuk ve Ergen Gelişimi. ed. Bekir Onur. çev. Ali Dönmez - Nermin Çelen. İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları, 6. Basım, 2007.
- Gazzâlî, İmam. İhya-u Ulumi’d-Din. çev. Ali Arslan. 4 Cilt. İstanbul: Merve Yayınları, 1993.
- Gölcük, Şerafeddin - Toprak, Süleyman. Kelâm. Konya: Tekin Yayınları, 1998.
- Havuz, Melek. Pozitif Psikoloji ve Tasavvuf Psikolojisi Çerçevesinde İbn Hazm’da Erdemli ve Mutlu İnsan. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2019.
- Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
- Izutsu, Toshihiko. İslâm Düşüncesinde İman Kavramı. çev. Selahattin Ayaz. İstanbul: Pınar Yayınları, 3. Basım, 2000.
- İbn Manzur, Ebu’l-Fadl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem. Lisanu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut-Lübnan: Der Sadır, 1990.
- İbn Teymiyye. İman Üzerine. çev. Salih Uçan. İstanbul: Pınar Yayınları, 2006.
- İbn Teymiyye. Kulluk. İstanbul: Pınar Yayınları, 2. Basım, 2006.
- İbn Teymiyye. Takva Yolu. çev. Muzaffer Yıldız. İstanbul: Pınar Yayınları, 4. Basım, 2006.
- İbn Teymiyye. İslâm Düşünce Atlası, https://İslâmdusunceatlasi.org/ibn-teymiyye/399.
- Karaca, Faruk. Dini Gelişim Teorileri. İstanbul: Dem Yayınları, 2007.
- Karacoşkun, M. Doğan. “İbnü’l-Arabî’de İnsan Psikolojisine Yaklaşımlar ve Kişilik Çözümlemeleri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 7/3 (2007), 71-108.
- Kayıklık, Hasan. “Bireysel Dindarlığın Boyutları ve İnanç-Davranış Etkileşimi”. İslâmi Araştırmalar Dergisi 19/3 (2006), 491-499.
- Kazancı, Ahmet Lütfi. İslâm Akaidi. İstanbul: Marifet Yayınları, 1997.
- Kılavuz, A. Saim. Anahatlarıyla İslâm Akâidi ve Kelâma Giriş. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2004.
- Kılavuz, A. Saim. İman Küfür Sınırı. İstanbul: Marifet Yayınları, 6. Basım, 1996.
- Kızılgeçi̇t, Muhammed. Hâris el Muhâsibî’de Dini Davranış Teorisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2006.
- Kızılgeçi̇t, Muhammed. “İzmirli İsmail Hakkı’nın ‘İlmü’n-Nefs’inde Modern Psikoloji Tarihi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 13/3 (2013), 157-173.
- Koca, Ferhat. “İbn Teymiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/391-405. İstanbul: İSAM Yayınları, 1999.
- Koç, Mustafa. “Bir Osmanlı Bilgini Olarak Mehmed Birgivi’nin Eserlerinde Takvâ ve Ahlak İlişkisi: Ahlak ve Tasavvuf Psikolojisi Perspektifinden Semantik Analizler”. Türk Din Psikolojisi Dergisi 2 (2020), 39-91.
- Matüridi, Ebu Mansur el-. Kitabü’t-Tevhid. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: İSAM Yayınları, 2002.
- Meadow, Mary Jo - Kahoe, R. D. Psychology of Religion: Religion in Individual Lives. New York: Longman Higher Education, 1984.
- Öztürk, Resul. “Maturidi’nin Kelâm Sisteminde Allah’ı Bilme (Marifetullah) Meselesi”. EKEV Akademi Dergisi 9/24 (2005), 95-110.
- Pargament, Kenneth I. The Psychology of Religion and Coping: Theory, Research, Practice. New York London: The Guilford Press, Revised ed. edition., 1997.
- Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2003.
- Pezdevi, İmam Ebul Yusr Muhammed. Ehli Sünnet Akaidi. çev. Şerafeddin Gölcük. Kayıhan Yayınları, 2017.
- Taftazani, Sadettin. Kelâm İlmi ve İslâm Akâidi Şerhu’l-Akâid. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları, 1980.
- Tillich, Paul. İmanın Dinamikleri. çev. Salih Özer - Fahrullah Terkan. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
- Topaloğlu, Bekir vd. İslâm’da İnanç Esasları. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1999.
- Toplu, Feyza Nur. Haris el-Muhasibi’de İnsan Psikolojisi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2022.
- Vergote, Antoine. Din İnanç ve İnançsızlık. çev. Veysel Uysal. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
- Watts, Alan. Mutluluğun Anlamı. çev. Semih Aközlü. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 1992.
- William, James vd. (ed.). Varieties of Religious Experience: A Study of Human Nature. London ; New York: Routledge, 2002.
İbn Teymiyye’nin İman Anlayışının Din Psikolojisi Açısından Değerlendirilmesi: Kavramsal Bir Yaklaşım
Öz
Bu makalenin amacı kelâm ilmindeki tartışmalardan başlamak suretiyle iman kavramını psikolojik açıdan ele almak ve İbn Teymiyye’nin iman anlayışını din psikolojisinin yaklaşımıyla değerlendirmektir. Çalışma kavramsal bir yaklaşım olup konular ve kavramlar betimsel bir üslup ile ele alınacaktır. Makalede öncelikle kelâm ilminde yer alan imanın mahiyeti tartışmalarına değinilecektir. Burada kelâm ilmindeki tartışmalar İbn Teymiyye’nin de eserlerinde değindiği konular ile sınırlandırılacaktır. Bu minvalde kelâm ilmine göre imanın tasdik, ikrar, bilgi, İslâm ve amel ile ilişkisine değinilecektir. İkinci olarak imanın psikolojik yapısı ele alınacaktır. Burada bireyin bilişsel, duygusal, davranışsal yönleri dikkate alınarak kavramsal bir inceleme yapılacaktır. Makalenin ana amacına uygun olarak psikolojik açıdan imanın kabul/tasdik, bilgi, irade, duygu, teslimiyet/davranış boyutları ele alınacaktır. İbn Teymiyye’nin iman anlayışının daha iyi analiz edilebilmesi için hem klasik kelâmî anlayış ile karşılaştırılması hem de imanın boyutları ile ilgili açıklamalarının psikolojik açıdan değerlendirmesi yapılacaktır. İbn Teymiyye’nin iman anlayışında özellikle kalp amelleri olarak kavramlaştırdığı, imanın duygu boyutu merkeze alınarak karşılaştırma ve değerlendirmeler yapılacaktır. Kalp amelleri kavramının iman psikolojisi açısından önemi tartışılacaktır. Sonuç olarak İbn Teymiyye’nin kalp amelleri şeklinde kelâm literatürüne kazandırdığı kavramın din psikolojisinde imanın duygu boyutu bağlamında ele alınan Allah sevgisi, Allah’a güven gibi psikolojik olgularla benzerliği ortaya konulmuş olacaktır.
Anahtar Kelimeler
Din psikolojisi İbn Teymiyye iman kalp amelleri Allah sevgisi
Kaynakça
- Ali el-Kari. Şerhu’-l-Fıkhı’l-Ekber. çev. Yunus Vehbi Yavuz. İstanbul: Çağrı yayınları, 1979.
- Alper, Hülya. İmanın Psikolojik Yapısı. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2002.
- Alper, Hülya. “Sevgi-Bilgi İlişkisi Bağlamında Allah ile İnsan Arasındaki Sevginin Mâhiyeti (Fahreddin er-Râzî Örneği)”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30 (2014), 5-19.
- Ardoğan, Recep. “Mu‘tezile’ye Göre Allah’a İman Konusunda Aklın Gücü ve Sorumluluğu”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 3/3 (2003), 293-314.
- Argyle, Michael. Psychology of Religion: An Introduction, 2000.
- Aydın, Ali Arslan. İslâm İnançları ve Felsefesi. İstanbul: Çağrı yayınları, 6. Basım, 1980.
- Biçer, Ramazan. “İmanın Bilişsel Yapısının Ana Dinamikleri”. EKEV Akademi Dergisi 8/18 (2004), 17-36.
- Certel, Hüseyin. “İslâmî İbadetlerin Psiko-Sosyal İşlevleri”. EKEV Akademi Dergisi 1/3 (1998), 149-156.
- Crapps, Robert W. “Psikanaliz ve Din”. Din Psikolojisi: Dine ve Maneviyata Psikolojik Yaklaşımlar. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
- Çeber, Safiye. Din psikolojisi açısından İnsanın Anlam Arayışı Problemine Ferîdüddin Attâr’ın Mantıku’t-Tayr Eseri Bağlamında Bir Bakış. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2022.
- el-Eş’arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail. Kitabu’l-Luma’ fi’r-red ala Ehli’z-Zeyğ ve’l-Bida’. Beyrut: el-Matbaatü’l- Katülikiyye, 1953.
- El-Hanefi, İbn Ebil-İzz. El - Akidetü’t Tahaviyye ve Şerhi. çev. M. Beşir Aryarsoy. İstanbul: Guraba Yayınları, 2002.
- El-Isfahani, Ragıb. Müfredat Kur’an Kavramları Sözlüğü. çev. Yusuf Türker. İstanbul: Pınar Yayınları, 2007.
- Fowler, James. “İman Bilincinin Evreleri”. çev. Ali̇ Mehmedoğlu. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19 (2000).
- Fromm, Erich. Erdem ve Mutluluk. çev. Ayda Yörükan. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1999.
- Gardiner, Harry W. - Gander, Mary J. Çocuk ve Ergen Gelişimi. ed. Bekir Onur. çev. Ali Dönmez - Nermin Çelen. İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları, 6. Basım, 2007.
- Gazzâlî, İmam. İhya-u Ulumi’d-Din. çev. Ali Arslan. 4 Cilt. İstanbul: Merve Yayınları, 1993.
- Gölcük, Şerafeddin - Toprak, Süleyman. Kelâm. Konya: Tekin Yayınları, 1998.
- Havuz, Melek. Pozitif Psikoloji ve Tasavvuf Psikolojisi Çerçevesinde İbn Hazm’da Erdemli ve Mutlu İnsan. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2019.
- Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
- Izutsu, Toshihiko. İslâm Düşüncesinde İman Kavramı. çev. Selahattin Ayaz. İstanbul: Pınar Yayınları, 3. Basım, 2000.
- İbn Manzur, Ebu’l-Fadl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem. Lisanu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut-Lübnan: Der Sadır, 1990.
- İbn Teymiyye. İman Üzerine. çev. Salih Uçan. İstanbul: Pınar Yayınları, 2006.
- İbn Teymiyye. Kulluk. İstanbul: Pınar Yayınları, 2. Basım, 2006.
- İbn Teymiyye. Takva Yolu. çev. Muzaffer Yıldız. İstanbul: Pınar Yayınları, 4. Basım, 2006.
- İbn Teymiyye. İslâm Düşünce Atlası, https://İslâmdusunceatlasi.org/ibn-teymiyye/399.
- Karaca, Faruk. Dini Gelişim Teorileri. İstanbul: Dem Yayınları, 2007.
- Karacoşkun, M. Doğan. “İbnü’l-Arabî’de İnsan Psikolojisine Yaklaşımlar ve Kişilik Çözümlemeleri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 7/3 (2007), 71-108.
- Kayıklık, Hasan. “Bireysel Dindarlığın Boyutları ve İnanç-Davranış Etkileşimi”. İslâmi Araştırmalar Dergisi 19/3 (2006), 491-499.
- Kazancı, Ahmet Lütfi. İslâm Akaidi. İstanbul: Marifet Yayınları, 1997.
- Kılavuz, A. Saim. Anahatlarıyla İslâm Akâidi ve Kelâma Giriş. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2004.
- Kılavuz, A. Saim. İman Küfür Sınırı. İstanbul: Marifet Yayınları, 6. Basım, 1996.
- Kızılgeçi̇t, Muhammed. Hâris el Muhâsibî’de Dini Davranış Teorisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2006.
- Kızılgeçi̇t, Muhammed. “İzmirli İsmail Hakkı’nın ‘İlmü’n-Nefs’inde Modern Psikoloji Tarihi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 13/3 (2013), 157-173.
- Koca, Ferhat. “İbn Teymiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/391-405. İstanbul: İSAM Yayınları, 1999.
- Koç, Mustafa. “Bir Osmanlı Bilgini Olarak Mehmed Birgivi’nin Eserlerinde Takvâ ve Ahlak İlişkisi: Ahlak ve Tasavvuf Psikolojisi Perspektifinden Semantik Analizler”. Türk Din Psikolojisi Dergisi 2 (2020), 39-91.
- Matüridi, Ebu Mansur el-. Kitabü’t-Tevhid. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: İSAM Yayınları, 2002.
- Meadow, Mary Jo - Kahoe, R. D. Psychology of Religion: Religion in Individual Lives. New York: Longman Higher Education, 1984.
- Öztürk, Resul. “Maturidi’nin Kelâm Sisteminde Allah’ı Bilme (Marifetullah) Meselesi”. EKEV Akademi Dergisi 9/24 (2005), 95-110.
- Pargament, Kenneth I. The Psychology of Religion and Coping: Theory, Research, Practice. New York London: The Guilford Press, Revised ed. edition., 1997.
- Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2003.
- Pezdevi, İmam Ebul Yusr Muhammed. Ehli Sünnet Akaidi. çev. Şerafeddin Gölcük. Kayıhan Yayınları, 2017.
- Taftazani, Sadettin. Kelâm İlmi ve İslâm Akâidi Şerhu’l-Akâid. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları, 1980.
- Tillich, Paul. İmanın Dinamikleri. çev. Salih Özer - Fahrullah Terkan. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
- Topaloğlu, Bekir vd. İslâm’da İnanç Esasları. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1999.
- Toplu, Feyza Nur. Haris el-Muhasibi’de İnsan Psikolojisi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2022.
- Vergote, Antoine. Din İnanç ve İnançsızlık. çev. Veysel Uysal. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
- Watts, Alan. Mutluluğun Anlamı. çev. Semih Aközlü. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 1992.
- William, James vd. (ed.). Varieties of Religious Experience: A Study of Human Nature. London ; New York: Routledge, 2002.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 29 Haziran 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 8 Nisan 2023 |
| Kabul Tarihi | 20 Haziran 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023Cilt: 16 Sayı: 1 |
_____________________________________ ISSN 1309-5803 e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi _______________________________