ʿAbd al-Raḥmān al-Khayyir’s Article Entitled “Yaqzat al-Muslimīn al-ʿAlawiyyīn”: Translation and Examination
Öz
This study provides a translation and examination of Yaqzat al-Muslimīn al-ʿAlawiyyīn, an article written by the ʿAlawī scholar ʿAbd al-Raḥmān al-Khayyir (d. 1986). In his paper, Al-Khayyir describes the religious and cultural awakening that the ʿAlawīs of Syria have undergone over the past two centuries, identifies the key players in this awakening, and provides details on their cultural makeup, mentality, and daily activities of the ʿAlawī society. Thus, his account is crucial to understanding the recent history of ʿAlawīsm. By providing the translation and examination of al-Khayyir’s work, this study sheds light on the hitherto obscure aspects of ʿAlawīsm's recent history. On the other hand, it aims to serve as a starting point for future scholars of the subject. Al-Khayyir’s article's translation into Turkish faithfully reproduces the Arabic original. An objective methodology that adheres to an understanding-interpretive approach is tried to be upheld in the presentation of the analyses. Many missing points have been supplemented in consultation with the primary sources on the topic, and many points that need correction have been amended by providing rational and narrative proof. In addition, the study gives readers extra biographical details about the mentioned individuals based on the available sources.
Anahtar Kelimeler
History of Muslim Sects ʿAlawism Nuṣayrīs ʿAbd al-Raḥmān al-Khayyir Yaqzat al-Muslimīn al-ʿAlawiyyīn
Kaynakça
- Abdülhamit, Abdülhamit Mahmut. Beytü’ş-Şeyh Yûnus Âl Yâsîn. Tartûs: Matba‘atü İyâs, 1996.
- Ahmed, Ali Süleyman. el-İmâm eş-Şeyh Süleyman el-Ahmed. Dımaşk: Dâru’l-Ferkad, 1431/2010.
- Ahmed, Süleyman. es-Sefîne. Beyrut: el-Belâğ, 2015.
- Ahmed, Ümâme. Fâtıma Süleyman el-Ahmed: şâ‘iretü’l-insân ve’l-vatan. Dımaşk: Dâru’l-Hâris, 1999.
- Âsî, Esad Ali. el-ʿAleviyyûn târîhen ve mezheben. Beyrut: Dâru’l-Mehecceti’l-Baydâ’, 1432/2011.
- Ali, Esʿad Ahmed. Fennü’l-Münteceb el-ʿÂnî ve ʿirfânuhu. Beyrut: Dâru’n-Nuʿmân, 1388/1968.
- Ali, Esʿad Ahmed. Maʿrifetullâh ve’l-Mekzûn es-Sincârî. Beyrut: Dâru’r-Râ’idi’l-‘Arabî, 1392/1972.
- Bedevi’l-Cebel, Muhammed Süleyman el-Ahmed. Dîvânu Bedevi’l-Cebel. Kum: Mües-sesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 1421/2000.
- Cu‘fî, Mufaddal b. Ömer. Tevhîdü’l-Mufaddal. thk. Kays el-‘Attâr. Kum: Menşûrât Delîl Mâ, ts.
- Çapar, Ali. “İsmail Hayr Bey İsyanı Işığında Osmanlı-Nusayri İlişkileri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 91 (Güz 2019), 43-63.
- Harfûş, Ali Abbas. el-Mağmûrûn el-kudâmâ fî cibâli’l-Lâzikiyye. Dımaşk: Dârus-Sevsen, 2. Basım, 2007.
- Harfûş, Hüseyn. Târîhu’ş-Şeyh Hüseyn Harfûş. 5 Cilt. nşr. İbrahim Harfûş. Lazkiye: y.y., 1987.
- Harfûş, İbrahim. el-Müstedrek fî târîhi’ş-Şeyh Hüseyn Harfûş. Lazkiye: y.y., 1991.
- Hasan, Hâmid. el-Mekzûn beyne’l-imâra ve’ş-şi‘r ve’t-tasavvuf. 4 Cilt. Dımaşk: Dâru Mecelleti’s-Sekâfe, ts.
- Hasan, Hâmid. el-A‘mâlü’ş-şi‘riyyetü’l-kâmile: kasâidu’r-risâ’. Dımaşk: Dâru’l-Yenâbî‘, 2003.
- Hasîbî, Hüseyn b. Hamdân. el-Hidâyetü’l-kübrâ. Beyrut: Belâğ Yayınevi, 1986.
- Hasîbî, Hüseyn b. Hamdân. el-Hidâyetü’l-kübrâ. thk. Mustafa Subhî el-Hıdır. Beyrut: Şeriketü’l-A‘lamî li’l- Matbû‘ât, 1427/2007.
- Hatîb, Yusuf Ali. Târîhu’ş-Şeyh Yusuf Ali el-Hatîb. nşr. Şaban Ali. Lazkiye: y.y., ts.
- Havende, Muhammed. Târîhü’l-‘Aleviyyîn ve ensâbuhum. Beyrut: Dâru’l-Mehecceti’l-Baydâ’, 2004.
- Hayyir, Abdurrahman - Hekîm, İbrahim Sâlih Nâsır. el-‘İkdu’n-nazîm fî medâihi ve merâsi’ş-Şeyh Sâlih Nâsır el-Hekîm. Dımaşk: Matba‘atü’l-İnşâ, 1384/1964.
- Hayyir, Abdurrahman. ‘Akîdetunâ ve vâki‘unâ nahnu’l-Müslimîn el-Ca‘feriyyîn el-‘Aleviyyîn. Dımaşk: Kütüb Zâtü Fâide, 7. Basım, 1414/1994.
- Hayyir, Abdurrahman. Yakzatü’l-Müslimîn el-‘Aleviyyîn. nşr. Hânî el-Hayyir. Dımaşk: Kütüb Zâtü Fâide, 1417/1996.
- Hayyir, Muhammed Hamdân. ed-Dîvân. Dımaşk: y.y., 1427/2006.
- Hedrâvî, Mecîd. Mecelletü’l-‘İrfân el-Lübnâniyye: dirâse târîhiyye 1909-1936. Küfe: Küfe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
- İbrahim, Abdüllatîf. “Tercümetü’l-Merhûm eş-Şeyh İbrahim Abdüllatîf”. el-‘İrfân 9/7 (Nisan 1924), 636-638.
- İbrahim, Abdüllatîf. ed-Dîvân. Dımaşk: Matba‘atü’l-Kâtibi’l-‘Arabî, 1399/1979.
- İlmî Heyet. Merâsi’ş-Şeyh Abdülkerîm Muhammed. Lazkiye: y.y., 1936.
- İlmî Heyet. Fî rihâbi’z-zikrâ: eş-Şeyh Haydar Muhammed Haydar. Dımaşk: el-Ehâlî li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1412/1992.
- İlmî Heyet. Beyânu ʿakîdeti’l-Müslimîn el-ʿAleviyyîn. Beyrut: Dâru’l-Mehecceti’l-Baydâ’, 1425/2004.
- İSAM, İslam Araştırmaları Merkezi. “İlahiyat Makaleler Veri Tabanı”. Erişim 30 Ağustos 2022. http://ktp.isam.org.tr/?url=makaleilh/findrecords.php
- Kâdî, Ali. Tezkiretü’l-efkâr bizikri’s-sâdeti’l-ebrâr. Lazkiye, y.y., 2001.
- Meczûb, Muhammed. Mukaddimetü’l-yûbîl ez-zehebî. Beyrut: el-Belâğ, 1987.
- Mürüvve, İsmail. Fetâtü Gassân: şâ‘ire min devheti’ş-şi‘ri’l-asîl. Dımaşk: Vezâretü’s-Sekâfe, 2019.
- Sâlih, Mahmud. en-Nebeʾü’l-yakîn ʿani’l-ʿAleviyyîn. Lazkiye: Dâru’l-Mürsât, 3. Basım, 1417/1997.
- Sonay, Ahmet. “Abdurrahman el-Hayyir’in Târîhu’l-ʿAleviyyîn Adlı Esere Yönelik Eleştirileri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30/1 (Haziran 2021), 255-290.
- Sonay, Ahmet. “Çağdaş Nusayrî Âlimlerden Abdurrahman el-Hayyir: Hayatı, Eserleri ve Görüşleri”. Kocatepe İslâmi İlimler Dergisi 4/1 (Haziran 2021), 154-172.
- Ta‘ân, Süleyman. “et-Tâifetü’l-Mürşidiyye fî Sûriyye”. Kadim Akademi SBD 2/1 (Haziran 2018), 90-107.
- Talhamy, Yvette. “The Nusayri Leader Isma’il Khayr Bey and the Ottomans (1854-58)”. Middle Eastern Studies 44:6 (2008), 895-908.
- Winter, Stefan. A History of the Alawis (From Medieval Aleppo to the Turkish Republic). Princeton: Princeton University Press, 2016.
- Winter, Stefan. Târîhü’l-‘Aleviyyîn min Haleb el-kurûni’l-vustâ ile’l-Cumhûriyyeti’t-Türkiyye. İstanbul: Merkez Harmûn, 2018.
- YÖK, Yüksek Öğretim Kurulu. “Tez Merkezi”. Erişim 29 Ağustos 2022. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
- Yûnus, Abdüllatîf. Sevretü’ş-Şeyh Sâlih el-Ali. Dımaşk: Dâru’l-Yakzati’l-Arabiyye, 1426/2005.
Öz
Bu çalışma, çağdaş Alevî âlimlerden Abdurrahman el-Hayyir’in (ö. 1986) “Yakzatü’l-Müslimîn el-‘Aleviyyîn” adlı makalesinin tercüme ve değerlendirmesini konu edinmektedir. Hayyir’in söz konusu makalesi, Alevîlerin 19. ve 20. yüzyıllarda Suriye özelinde yaşadıkları dinî-kültürel uyanışın tablosunu çizmekte, bu uyanışın baş aktörlerini tanıtmakta, onların donanımları, zihin dünyaları ve faaliyetleri hakkında otantik bilgiler vermektedir. Dolayısıyla da Alevîliğin yakın tarihini anlayabilmek açısından büyük önem taşımaktadır. Bu çalışma, Hayyir'in eserinin tercümesini ve değerlendirmesini sunmak suretiyle Aleviliğin yakın tarihinin şimdiye kadar karanlıkta kalan yönlerine ışık tutmayı amaçlamaktadır. Öte yandan, ileride bu alanda çalışmak isteyen araştırmacılar için kapı aralamayı ve bir hareket noktası oluşturmayı hedeflemektedir. Hayyir’in makalesi tercüme edilirken Arapça orijinaline sadık kalmaya özen gösterilmiştir. Değerlendirmeler yapılırken ise anlama-yorumlama yaklaşımını esas alan nesnel bir metodoloji gözetilmeye çalışılmıştır. Konuyla ilgili birincil kaynaklara başvurularak birçok eksik nokta tamamlanmış, düzeltilmesi gereken birçok nokta da aklî ve naklî deliller ışığında tadil edilmiştir. Çalışmanın bir diğer özelliği, mevcut kaynaklara dayanarak ilgili şahıslar hakkında okuyuculara ekstra biyografik ayrıntılar sunmasıdır.
Anahtar Kelimeler
İslam Mezhepleri Tarihi Alevîlik Nusayrîlik Abdurrahman el-Hayyir Yakzatü’l-Müslimîn el-‘Aleviyyîn
Kaynakça
- Abdülhamit, Abdülhamit Mahmut. Beytü’ş-Şeyh Yûnus Âl Yâsîn. Tartûs: Matba‘atü İyâs, 1996.
- Ahmed, Ali Süleyman. el-İmâm eş-Şeyh Süleyman el-Ahmed. Dımaşk: Dâru’l-Ferkad, 1431/2010.
- Ahmed, Süleyman. es-Sefîne. Beyrut: el-Belâğ, 2015.
- Ahmed, Ümâme. Fâtıma Süleyman el-Ahmed: şâ‘iretü’l-insân ve’l-vatan. Dımaşk: Dâru’l-Hâris, 1999.
- Âsî, Esad Ali. el-ʿAleviyyûn târîhen ve mezheben. Beyrut: Dâru’l-Mehecceti’l-Baydâ’, 1432/2011.
- Ali, Esʿad Ahmed. Fennü’l-Münteceb el-ʿÂnî ve ʿirfânuhu. Beyrut: Dâru’n-Nuʿmân, 1388/1968.
- Ali, Esʿad Ahmed. Maʿrifetullâh ve’l-Mekzûn es-Sincârî. Beyrut: Dâru’r-Râ’idi’l-‘Arabî, 1392/1972.
- Bedevi’l-Cebel, Muhammed Süleyman el-Ahmed. Dîvânu Bedevi’l-Cebel. Kum: Mües-sesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 1421/2000.
- Cu‘fî, Mufaddal b. Ömer. Tevhîdü’l-Mufaddal. thk. Kays el-‘Attâr. Kum: Menşûrât Delîl Mâ, ts.
- Çapar, Ali. “İsmail Hayr Bey İsyanı Işığında Osmanlı-Nusayri İlişkileri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 91 (Güz 2019), 43-63.
- Harfûş, Ali Abbas. el-Mağmûrûn el-kudâmâ fî cibâli’l-Lâzikiyye. Dımaşk: Dârus-Sevsen, 2. Basım, 2007.
- Harfûş, Hüseyn. Târîhu’ş-Şeyh Hüseyn Harfûş. 5 Cilt. nşr. İbrahim Harfûş. Lazkiye: y.y., 1987.
- Harfûş, İbrahim. el-Müstedrek fî târîhi’ş-Şeyh Hüseyn Harfûş. Lazkiye: y.y., 1991.
- Hasan, Hâmid. el-Mekzûn beyne’l-imâra ve’ş-şi‘r ve’t-tasavvuf. 4 Cilt. Dımaşk: Dâru Mecelleti’s-Sekâfe, ts.
- Hasan, Hâmid. el-A‘mâlü’ş-şi‘riyyetü’l-kâmile: kasâidu’r-risâ’. Dımaşk: Dâru’l-Yenâbî‘, 2003.
- Hasîbî, Hüseyn b. Hamdân. el-Hidâyetü’l-kübrâ. Beyrut: Belâğ Yayınevi, 1986.
- Hasîbî, Hüseyn b. Hamdân. el-Hidâyetü’l-kübrâ. thk. Mustafa Subhî el-Hıdır. Beyrut: Şeriketü’l-A‘lamî li’l- Matbû‘ât, 1427/2007.
- Hatîb, Yusuf Ali. Târîhu’ş-Şeyh Yusuf Ali el-Hatîb. nşr. Şaban Ali. Lazkiye: y.y., ts.
- Havende, Muhammed. Târîhü’l-‘Aleviyyîn ve ensâbuhum. Beyrut: Dâru’l-Mehecceti’l-Baydâ’, 2004.
- Hayyir, Abdurrahman - Hekîm, İbrahim Sâlih Nâsır. el-‘İkdu’n-nazîm fî medâihi ve merâsi’ş-Şeyh Sâlih Nâsır el-Hekîm. Dımaşk: Matba‘atü’l-İnşâ, 1384/1964.
- Hayyir, Abdurrahman. ‘Akîdetunâ ve vâki‘unâ nahnu’l-Müslimîn el-Ca‘feriyyîn el-‘Aleviyyîn. Dımaşk: Kütüb Zâtü Fâide, 7. Basım, 1414/1994.
- Hayyir, Abdurrahman. Yakzatü’l-Müslimîn el-‘Aleviyyîn. nşr. Hânî el-Hayyir. Dımaşk: Kütüb Zâtü Fâide, 1417/1996.
- Hayyir, Muhammed Hamdân. ed-Dîvân. Dımaşk: y.y., 1427/2006.
- Hedrâvî, Mecîd. Mecelletü’l-‘İrfân el-Lübnâniyye: dirâse târîhiyye 1909-1936. Küfe: Küfe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
- İbrahim, Abdüllatîf. “Tercümetü’l-Merhûm eş-Şeyh İbrahim Abdüllatîf”. el-‘İrfân 9/7 (Nisan 1924), 636-638.
- İbrahim, Abdüllatîf. ed-Dîvân. Dımaşk: Matba‘atü’l-Kâtibi’l-‘Arabî, 1399/1979.
- İlmî Heyet. Merâsi’ş-Şeyh Abdülkerîm Muhammed. Lazkiye: y.y., 1936.
- İlmî Heyet. Fî rihâbi’z-zikrâ: eş-Şeyh Haydar Muhammed Haydar. Dımaşk: el-Ehâlî li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1412/1992.
- İlmî Heyet. Beyânu ʿakîdeti’l-Müslimîn el-ʿAleviyyîn. Beyrut: Dâru’l-Mehecceti’l-Baydâ’, 1425/2004.
- İSAM, İslam Araştırmaları Merkezi. “İlahiyat Makaleler Veri Tabanı”. Erişim 30 Ağustos 2022. http://ktp.isam.org.tr/?url=makaleilh/findrecords.php
- Kâdî, Ali. Tezkiretü’l-efkâr bizikri’s-sâdeti’l-ebrâr. Lazkiye, y.y., 2001.
- Meczûb, Muhammed. Mukaddimetü’l-yûbîl ez-zehebî. Beyrut: el-Belâğ, 1987.
- Mürüvve, İsmail. Fetâtü Gassân: şâ‘ire min devheti’ş-şi‘ri’l-asîl. Dımaşk: Vezâretü’s-Sekâfe, 2019.
- Sâlih, Mahmud. en-Nebeʾü’l-yakîn ʿani’l-ʿAleviyyîn. Lazkiye: Dâru’l-Mürsât, 3. Basım, 1417/1997.
- Sonay, Ahmet. “Abdurrahman el-Hayyir’in Târîhu’l-ʿAleviyyîn Adlı Esere Yönelik Eleştirileri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30/1 (Haziran 2021), 255-290.
- Sonay, Ahmet. “Çağdaş Nusayrî Âlimlerden Abdurrahman el-Hayyir: Hayatı, Eserleri ve Görüşleri”. Kocatepe İslâmi İlimler Dergisi 4/1 (Haziran 2021), 154-172.
- Ta‘ân, Süleyman. “et-Tâifetü’l-Mürşidiyye fî Sûriyye”. Kadim Akademi SBD 2/1 (Haziran 2018), 90-107.
- Talhamy, Yvette. “The Nusayri Leader Isma’il Khayr Bey and the Ottomans (1854-58)”. Middle Eastern Studies 44:6 (2008), 895-908.
- Winter, Stefan. A History of the Alawis (From Medieval Aleppo to the Turkish Republic). Princeton: Princeton University Press, 2016.
- Winter, Stefan. Târîhü’l-‘Aleviyyîn min Haleb el-kurûni’l-vustâ ile’l-Cumhûriyyeti’t-Türkiyye. İstanbul: Merkez Harmûn, 2018.
- YÖK, Yüksek Öğretim Kurulu. “Tez Merkezi”. Erişim 29 Ağustos 2022. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
- Yûnus, Abdüllatîf. Sevretü’ş-Şeyh Sâlih el-Ali. Dımaşk: Dâru’l-Yakzati’l-Arabiyye, 1426/2005.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 29 Haziran 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 13 Mart 2023 |
| Kabul Tarihi | 19 Haziran 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023Cilt: 16 Sayı: 1 |
_____________________________________ ISSN 1309-5803 e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi _______________________________