Öz
The period of Ilkhanids is the most important for the Islamic sect history. In this period, the Shiism, first time, became the offical sect in Iran. The Shiites supported the Ilkhandis in the proces of the eliminating of the Abbasid caliphate. Shiites's perception of the Mongols is more positive than Sunnis's perception. For this reasan, they could easily have become part of the Ilkhanids state. The fall of Baghdad, has influenced the course of the Shiite-Sunni relations. But the biggest gap between Sunnis and Shiites has took place after the acceptance of the Shia by Öljeitü and making it the state's official sect in Iran. The changes of the original structure of the adhan, iqamah and friday khutbah that were made by Öljeitü, are the major cause of the unrest in the society.The influence of the Shia in the management, has led to be an increase conflicts between Shia and Sunni in the next process. Actually, Some of the reasons for the conflict are inherited from the past. Because, the basis of some conflicts in the streets of Baghdad extends to period Buyids. In this period, there have been conflicts between Sunni sects. Sometimes the Sunni sects, while fighting each other, have made an alliance with the Shiites
Kaynakça
- Aştiyânî, Abbas İkbal, Târih-i Mufassal-i İrân: ez Sadr-ı İslam tâ İnki- raz-ı Kâçariyye, Kütübhâne-i Hayyâm, Tehran, ts.
- Aynî, Ebu Muhammed Bedreddin Mahmud b. Ahmed b.Musa, İk- dü'l-Cümân fî Târih-i Ehli’z-Zamân, nşr. Abdürrazık Tantavi Kar- mut, Kahire 1989.
- Bahrânî, Yusuf b. Ahmed, Lü’lüetü’l-Bahreyn fi’l-İcâzât ve Terâcim-i Ricâl, nşr. Muhammed Sadık Bahru’l-‘Ulûm, Dâru’l-Azvâ, Beyrut 1968.
- Bausani, A., “İlhanlı Hakimiyeti Zamanında İran’da Din”, trc. Mus- tafa Uyar, Tarih Araştırmaları Dergisi, (sayı 32’den ayrı basım 2002), ss. 223-231.
- Beyânî, Şirin, Din u Devlet Der Îrân ‘Ahd-i Moğol, Tahran 1367-1375.
- Ca’feriyan, Resul, eş-Şîa fî İran: Dirâsatun Târihiyye Mine’l-Bidâye Hatte’l-Karni’t-Tâsi’el-Hicrî, Arapçaya çev. Ali Haşim el-Esedi, Meşhed 1420.
- Cüveynî, Alâeddin Ata Melik, Târih-i Cihan Güşa, çev. Mürsel Öz- türk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1999.
- Cüzcânî, Ebû Amr Minhâceddin Osman b. Sirâceddin Muhammed, Tabâkat-ı Nâsırî, nşr. Abdulhay Habibi, Kabil 1964.
- Çiftçi, Hasan, ‘Ubeydullah Zâkânî: Toplumsal Görüşleri Ahlak ve Felsefesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, AÜSBE, Erzurum 1996.
- Eboo Jamal, Nadia, Surviving the Mongols, London 2002
- Ebu’l-Fidâ, Ismail b. Ali, el-Muhtasar fi Ahbâri’l-Beşer, Kahire 1912.
- Emin, Hasan, Müstedrikâtu A‘yâni’ş-Şî‘a, Dâru’t-Teâruf, Beyrut 1372.
- Emin, Muhsin, A‘yânü’ş-Şî‘a , nşr. Hasan el-Emin, Dârü’t-Ta‘aruf, Beyrut 1983.
- Hafız Ebrû, Zübdetü’t-Tevârîh (Zeyl-ü Cûmii’t-Tevârih-i Reşidî), nşr. Hanbâbâ Beyânî, Şirketi Tezâmün-i İlmî, Tahran 1937.
- Hamdullah Müstevfî, Ebû Bekir b. Ahmed b. Nâsır, Târih-i Güzîde, nşr. Edward Brown, London 1910.
- ---------, Nüzhetü’l-Kulûb, nşr. Muhammed Debir Siyâkî, Kütüpha- ne-i Tûhûrî, Tahran 1917.
- İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ İmadüddin İsmail b. Ömer, el-Bidâye ve’n- Nihâye, Mektebetü’l- Me‘arif, Beyrut 1981.
- İbn Tağriberdî, Cemâluddin Ebi’l Hasan Yusuf el-Atâbegi, en- Nucûmü’z- Zâhire fî Mülûki Mısır ve’l-Kâhire, Mısır ts.
- İbnü’l-‘İmâd, Abdülhay b. Ahmed, Şezerâtü’z- Zeheb fi Ahbâri men Zeheb I-IV, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut ts.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâleddin Abdurrahman b. Ali, el- Muntazam fî Târihi'l-Mülûk ve’l-Ümem, tahk. M. Abdülkadir Ah- med Ata, Mustafa Abdülkadir Ata, Beyrut 1992.
- İbnü’l-Fuvatî, Ebû’l-Fazl Kemâleddin Abdürrezzak b. Ahmed b. Mu- hammed Şeybânî, el-Havâdisü’l-Câmi‘a ve’t-Tecâribü’n-Nâfi‘a fi’l- Mieti’s-Sâbi‘a, tahk. Mehdi en-Necm, Beyrut 2003.
- İbnü’t-Tıktakâ, Muhammed b. Ali b. Tabataba, el-Fahri fî Adâbi’s- Sultaniye ve’d-Düveli’l-İslâmiyye, Beyrut 1966.
- İbrahim, Fuad, el-Fakiyye ve’d-Devle: Tadavvuru’l-Fikhi’s-Siyâsiyyi eş-Şi‘îyyi, Beyrut 1998.
- Kâşânî, Abdullah b. Ali b. Muhammed, Tarih-i Olcaytu, Tarih-i Ol- caytu, çev. Derya Örs,
- Kuleynî, Ebu Cafer Muhammed b. Yakub b. İshak, el- Kâfi I-VIII, nşr. A.Ekber el- Gaffârî, Tahran 1983.
- Kütübî, Muhammed b. Şakir, Fevâtü’l-Vefeyât I-IV, thak. İhsan Ab- bas, Dâru’s-Sadır, Beyrut 1973.
- Mirhond, Seyyid Hamidüddin Muhammed b. Burhaneddin Havend- şah b. Kemaleddin, Târih-i Ravzatu’s-Safâ, Tahran 1338/1901.
- Müfîd, Şeyh Ebû Abdullah İbnü’l-Muallim Muhammed b. Muham- med, el-Mükni‘a, fi’l-Usûl ve’l-Furû‘, Kum 1990.
- Müverrih Vardan, “Türk Fütuhatı Tarihi: 889-1269”, çev. Hrant D. Andreasyon, Tarih Semineri Dergisi, İstanbul, c.1, sayı 1/2 (1937), ss. 153-244.
- Reşîdüddîn, Fazl b. Ebi’l-Hayr Fazlullah-i Hemedânî, Câmi‘ü’t- Tevârîh I-II, nşr. Behmen Kerîmî, İntişarat-ı İkbal, Tahran 1362/1943.
- -----------, Tarih-i Gâzân Hân, Arapçaya çev. Fuat Abdulm‘ûti es- Sayyâd, Kahire, Dâru’s- Sikâfe li’n- Neşr, Kahire 2000.
- Spuler, Bertold, İran Moğolları: Siyaset İdare ve Kültür İlhanlılar Devri 1220-1350, çev. Cemal Köprülü, TTK, Ankara 1987.
- Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, Târihü’l- Hulefâ, nşr. M. Muhyiddin Abdulhamid, Mektebetü’l- ‘Asriyye, Beyrut 1989.
- Şüşterî, Kadı Nurullah, Mecâlisü’l-Mü’minîn, Tahran 1945.
- Tamir, Arif, Târihü’l-İsmailiyye, London 1991.
- Yâkût, Şihabuddin Ebu Abdillah Yakut b. Abdullah el-Hamevî, Mu‘cemu’l-Büldân, Beyrut 1957.
- Yûnînî, Ebü’l-Feth Kutbüddin Musa b. Muhammed b. Abdullah, Zeylu Mirâti’z-Zemân I-II, Haydarâbâd 1954.
- Yuvalı, Abdulkadir, İlhanlı Devletinin Kuruluşu: Hülegü Han ve Za- manı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1973.
- Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyeru A‘lâmi’n-Nübelâ, , tahk. Şuayb el-Arnaud, Beyrut 1996.
Öz
İlhanlılar dönemi İslam mezhepleri tarihi açsısından oldukça önemlidir. Bu dönemde İran toprakların ilk defa Şiilik devletin resmi mezhebi haline gelmiştir. Şiiler İlhanlı devletine Abbasi hilafetini ortadan kaldırılmasına destek vermişlerdir. Şiilerin Moğol algısı Sünnilere göre daha olumludur. Belki de bu nedenle Şiiler İlhanlı devletinde rahatlıkla görev alabilmişlerdir. Bağdat'ın düşüşü Şii-Sünni ilişkilerinin seyrini etkilemiştir. Ancak en büyük kırılma, Olcaytu'nun Şiiliği benimsemesi ve onu devletin resmi mezhebi haline getirdiği dönemlerde yaşanmıştır. Olcaytu'nun ezan, kamet ve hutbenin orijinal yapısında değişiklikler yapması huzursuzluğun önemli kaynaklarıdır. Şiilerin yönetimde etkili olması, sonraki süreçlerde Şii- Sünni çatışmaların artmasına neden olmuştur. Aslında bu çatışmaların bazı gerekçeleri geçmişten devralınmıştır. Zira Bağdat sokaklarındaki bazı çatışmaların temeli, Büveyhiler dönemine kadar uzanmaktadır. Bu dönemde Sünni mezhepler arasında da çatışmalar yaşanmıştır. Bazen Sünni mezhepler birbirleriyle mücadele ederken Şiilerle ittifak arayışına bile girmişlerdir.
Kaynakça
- Aştiyânî, Abbas İkbal, Târih-i Mufassal-i İrân: ez Sadr-ı İslam tâ İnki- raz-ı Kâçariyye, Kütübhâne-i Hayyâm, Tehran, ts.
- Aynî, Ebu Muhammed Bedreddin Mahmud b. Ahmed b.Musa, İk- dü'l-Cümân fî Târih-i Ehli’z-Zamân, nşr. Abdürrazık Tantavi Kar- mut, Kahire 1989.
- Bahrânî, Yusuf b. Ahmed, Lü’lüetü’l-Bahreyn fi’l-İcâzât ve Terâcim-i Ricâl, nşr. Muhammed Sadık Bahru’l-‘Ulûm, Dâru’l-Azvâ, Beyrut 1968.
- Bausani, A., “İlhanlı Hakimiyeti Zamanında İran’da Din”, trc. Mus- tafa Uyar, Tarih Araştırmaları Dergisi, (sayı 32’den ayrı basım 2002), ss. 223-231.
- Beyânî, Şirin, Din u Devlet Der Îrân ‘Ahd-i Moğol, Tahran 1367-1375.
- Ca’feriyan, Resul, eş-Şîa fî İran: Dirâsatun Târihiyye Mine’l-Bidâye Hatte’l-Karni’t-Tâsi’el-Hicrî, Arapçaya çev. Ali Haşim el-Esedi, Meşhed 1420.
- Cüveynî, Alâeddin Ata Melik, Târih-i Cihan Güşa, çev. Mürsel Öz- türk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1999.
- Cüzcânî, Ebû Amr Minhâceddin Osman b. Sirâceddin Muhammed, Tabâkat-ı Nâsırî, nşr. Abdulhay Habibi, Kabil 1964.
- Çiftçi, Hasan, ‘Ubeydullah Zâkânî: Toplumsal Görüşleri Ahlak ve Felsefesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, AÜSBE, Erzurum 1996.
- Eboo Jamal, Nadia, Surviving the Mongols, London 2002
- Ebu’l-Fidâ, Ismail b. Ali, el-Muhtasar fi Ahbâri’l-Beşer, Kahire 1912.
- Emin, Hasan, Müstedrikâtu A‘yâni’ş-Şî‘a, Dâru’t-Teâruf, Beyrut 1372.
- Emin, Muhsin, A‘yânü’ş-Şî‘a , nşr. Hasan el-Emin, Dârü’t-Ta‘aruf, Beyrut 1983.
- Hafız Ebrû, Zübdetü’t-Tevârîh (Zeyl-ü Cûmii’t-Tevârih-i Reşidî), nşr. Hanbâbâ Beyânî, Şirketi Tezâmün-i İlmî, Tahran 1937.
- Hamdullah Müstevfî, Ebû Bekir b. Ahmed b. Nâsır, Târih-i Güzîde, nşr. Edward Brown, London 1910.
- ---------, Nüzhetü’l-Kulûb, nşr. Muhammed Debir Siyâkî, Kütüpha- ne-i Tûhûrî, Tahran 1917.
- İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ İmadüddin İsmail b. Ömer, el-Bidâye ve’n- Nihâye, Mektebetü’l- Me‘arif, Beyrut 1981.
- İbn Tağriberdî, Cemâluddin Ebi’l Hasan Yusuf el-Atâbegi, en- Nucûmü’z- Zâhire fî Mülûki Mısır ve’l-Kâhire, Mısır ts.
- İbnü’l-‘İmâd, Abdülhay b. Ahmed, Şezerâtü’z- Zeheb fi Ahbâri men Zeheb I-IV, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut ts.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâleddin Abdurrahman b. Ali, el- Muntazam fî Târihi'l-Mülûk ve’l-Ümem, tahk. M. Abdülkadir Ah- med Ata, Mustafa Abdülkadir Ata, Beyrut 1992.
- İbnü’l-Fuvatî, Ebû’l-Fazl Kemâleddin Abdürrezzak b. Ahmed b. Mu- hammed Şeybânî, el-Havâdisü’l-Câmi‘a ve’t-Tecâribü’n-Nâfi‘a fi’l- Mieti’s-Sâbi‘a, tahk. Mehdi en-Necm, Beyrut 2003.
- İbnü’t-Tıktakâ, Muhammed b. Ali b. Tabataba, el-Fahri fî Adâbi’s- Sultaniye ve’d-Düveli’l-İslâmiyye, Beyrut 1966.
- İbrahim, Fuad, el-Fakiyye ve’d-Devle: Tadavvuru’l-Fikhi’s-Siyâsiyyi eş-Şi‘îyyi, Beyrut 1998.
- Kâşânî, Abdullah b. Ali b. Muhammed, Tarih-i Olcaytu, Tarih-i Ol- caytu, çev. Derya Örs,
- Kuleynî, Ebu Cafer Muhammed b. Yakub b. İshak, el- Kâfi I-VIII, nşr. A.Ekber el- Gaffârî, Tahran 1983.
- Kütübî, Muhammed b. Şakir, Fevâtü’l-Vefeyât I-IV, thak. İhsan Ab- bas, Dâru’s-Sadır, Beyrut 1973.
- Mirhond, Seyyid Hamidüddin Muhammed b. Burhaneddin Havend- şah b. Kemaleddin, Târih-i Ravzatu’s-Safâ, Tahran 1338/1901.
- Müfîd, Şeyh Ebû Abdullah İbnü’l-Muallim Muhammed b. Muham- med, el-Mükni‘a, fi’l-Usûl ve’l-Furû‘, Kum 1990.
- Müverrih Vardan, “Türk Fütuhatı Tarihi: 889-1269”, çev. Hrant D. Andreasyon, Tarih Semineri Dergisi, İstanbul, c.1, sayı 1/2 (1937), ss. 153-244.
- Reşîdüddîn, Fazl b. Ebi’l-Hayr Fazlullah-i Hemedânî, Câmi‘ü’t- Tevârîh I-II, nşr. Behmen Kerîmî, İntişarat-ı İkbal, Tahran 1362/1943.
- -----------, Tarih-i Gâzân Hân, Arapçaya çev. Fuat Abdulm‘ûti es- Sayyâd, Kahire, Dâru’s- Sikâfe li’n- Neşr, Kahire 2000.
- Spuler, Bertold, İran Moğolları: Siyaset İdare ve Kültür İlhanlılar Devri 1220-1350, çev. Cemal Köprülü, TTK, Ankara 1987.
- Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, Târihü’l- Hulefâ, nşr. M. Muhyiddin Abdulhamid, Mektebetü’l- ‘Asriyye, Beyrut 1989.
- Şüşterî, Kadı Nurullah, Mecâlisü’l-Mü’minîn, Tahran 1945.
- Tamir, Arif, Târihü’l-İsmailiyye, London 1991.
- Yâkût, Şihabuddin Ebu Abdillah Yakut b. Abdullah el-Hamevî, Mu‘cemu’l-Büldân, Beyrut 1957.
- Yûnînî, Ebü’l-Feth Kutbüddin Musa b. Muhammed b. Abdullah, Zeylu Mirâti’z-Zemân I-II, Haydarâbâd 1954.
- Yuvalı, Abdulkadir, İlhanlı Devletinin Kuruluşu: Hülegü Han ve Za- manı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1973.
- Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyeru A‘lâmi’n-Nübelâ, , tahk. Şuayb el-Arnaud, Beyrut 1996.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2013 |
| Gönderilme Tarihi | 17 Mart 2014 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2013Cilt: 6 Sayı: 2 - Şİİ-SÜNNİ İLİŞKİLERİ ÖZEL SAYISI |
_____________________________________ ISSN 1309-5803 e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi _______________________________