Öz
Cenknâmelerde ulühiyet, nübüvvet ve ahiret inancını kapsayan temel İslâm inançlarının oldukça merkezi ve yerleşik konumda olduğunu gözlemlemek mümkündür. Ulühiyet inancı, Peygamberlik inancı ve Hz. Peygamberin nübüvvet ve velayet nurunu birlikte taşıması yönüyle nübüvvet kurumu içerisinde önemli bir yere sahip olan Hz. Ali sevgisi, Cenknâmelerde büyük bir yer tutar. Bunu yansıtan Cenknâmeler, insicamlı bir teolojiyi sürdüren ve mezhebi olmaktan çok tasavvufi ya da menkıbevi birer özellik taşımaktadırlar. Anadolu fethedildikten sonra özellikle Orta Anadolu'da yayılmaya başlayan Cenknâmelerde konu edinilen Hz. Ali, bütün Müslümanlar tarafından büyük bir kahraman olarak kabul görmüştür.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akyürek, Ferhat, Allah’ın Nimetleri ve İnsanlar, İş Matbaacılık ve Ticaret, Ankara 1969.
- Atalan, Mehmet, Türk Kültüründe Muhammed Hanefi Cenknâmeleri, TBBD., Yay., II. Baskı, İstanbul 2011.
- Bakır, Abdulhalik, Ali b. Ebî Tâlib (Hayatı, Kişiliği ve Faaliyetleri), Çağ Ofset Matbaacılık, Elazığ 1998.
- Cenâdil Kal’ası Manzumesi, İstanbul Fatih Millet Genel kitaplığı A.E. Manzum, No: 1222.
- Çetin, İsmet, Türk Edebiyatında Hz. Ali Cenknâmeleri, Kültür Ba- kanlığı Yay., Ankara 1997.
- ……, Tursun Fakih Hayatı-Edebî Şahsiyeti-Mesnevileri, İlesam Yay., Ankara 2002.
- Gazavât-ı Aremrem b. Musallat Cengi, İstanbul Üniversitesi Kütüp- hanesi, T.Y. 311 Nu. Mecmua, V. 55b-60a.
- Gazavât-ı Emirü’l-Müminin Ali Kerremellehu Veche Memleket-i Sind Ba Mukâtilin (864/1459), Afyon Gedik Amed Paşa No: 18190, 207-218, 435.
- Gazâvât-ı Hazreti Ali, (Kıssâ-i Ummân Cengi), 06 Mil. B.274, 335x190-270x144, 176v., 1201 beyit, 739-742.
- Gazavât-ı Muhammed Hanefiye (Arındıklı Ali Hoca), Elazığ Emekli İmam Hatiplerinden Arındıklı Ali Hoca(Ö.2008)’nın kütüphane- sinde bulunmaktadır, müellif ve müstensih kaydı yoktur, 1-236.
- Gazay-ı Feth-i Kal’a-yı Hayber Cengi, 06 Mil. A. 2886/2, 125-136b.
- Hâverân-Nâme, Türk Dil Kurumu Kütüphanesi, A/6, 165x110- 75x130 mm, 1-93b., yy., 14b.
- Haza Dastân-i Muhammed Hanefî, Ankara Milli kütüphane 06 M.K. Yz. A 8253/1, 1b-9b.
- Hazâ Gazâvât-ı İmâm-ı ‘Ali Kal’a-yı Berber Bâ Zümur Ateşperest Cengi, Elazığ Emekli İmam Hatiplerinden Arındıklı Ali Ho- ca(Ö.2008)’nın kütüphanesinde bulunmaktadır. Müellif ve müs- tensih kaydı yoktur, 1-236, (110-144), s. 144.
- Hazâ Gazavât-ı İmâm-ı ‘Ali Kerremallâhu Vechehu Bâ-Ejderhâ-yı Der Mağrib Cengi, Elazığ Emekli İmam Hatiplerinden Arındıklı Ali Hoca’nın kütüphanesinde bulunmaktadır, Müellif ve müstensih kaydı yoktur, 1-236, (165-188).
- Hâzâ Kitabu Muhammed Hanefi, Müstensih., Umûr Çelebî Muhar- rem b. Mehmed Efendî, 1262/1846, Ankara Milli kütüphane 06 M.K. Yz. A 8622, 1a-12a.
- Kıssa-ı Hz. Resûl Rûm ve Şam Sultanlarıyla Olan Cengi, 06. MİL. B. 274, 321-351.
- Kıssâ-ı Kahkaha Gazzâvât-ı Ali Kerremellahu Veche, İstanbul Üni- versitesi Kütüphanesi, TY., Nu. 311, V., 71a-84b, 293 beyit, 197.
- Kıssa-ı Kal’a-ı Selâsil ve Şah-ı Merdân, 06. MİL. B. 274, 174-210.
- Kıssa-ı Seyyidü’l-Mürselin Huneyn Gazası ve Şâh-ı Merdân, 06. Mil.B. 274, 1-1185.
- Kocatürk, Vasfi Mahir, Türk Edebiyatı Tarihi, Edebiyat Yayınevi, Ankara 1970.
- Korok, Daniş Remzi (1905-1976), Muhammet Hanefi ve Gazenfer Kâfir Cengi, Ak-ün Matbaası, İstanbul 1943.
- Sarıkaya, M. Saffet, “Şah İsmail Hatayi’nin Şiirlerinde Hz. Ali”, Ulus- lararası Şah İsmail Hatayî Sempozyumu, Hüseyin Gazi Vakfı, 9- 11 Ekim 2003 Ankara.
- Sepetçioğlu, M.Necati, Karşılaştırmalı Türk Destanları, İrfan Yayıne- vi, y.y., 1998.
- Yemâme Cengi, Ankara Milli Kütüphane, 06 MK. Yz. A 5897.
Öz
It is possible to observe the fact that in Canknama, the concepts Uluhiyet - Allah qualities, Nübüvvet -Prophecy and Ahiret -belief for afterdeath constitute rooted and central positions. Love for Hz Ali, an important concept in Propecy association as it carries beliefs for Allah and Prophet beside radiance of Hz Mohammed's nübüvvet- Prohecy and velayet- puissance qualities, constitutes a big proportion in Canknama. Canknamas reflecting these features, have sufistic and epic qualities rather than being sectarian carrying consistent theology. Especially in the Canknamas that were spread to Middle Anatolia after Conquest of Anatolia, Hz Ali was regarded as a big hero by all Muslims.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akyürek, Ferhat, Allah’ın Nimetleri ve İnsanlar, İş Matbaacılık ve Ticaret, Ankara 1969.
- Atalan, Mehmet, Türk Kültüründe Muhammed Hanefi Cenknâmeleri, TBBD., Yay., II. Baskı, İstanbul 2011.
- Bakır, Abdulhalik, Ali b. Ebî Tâlib (Hayatı, Kişiliği ve Faaliyetleri), Çağ Ofset Matbaacılık, Elazığ 1998.
- Cenâdil Kal’ası Manzumesi, İstanbul Fatih Millet Genel kitaplığı A.E. Manzum, No: 1222.
- Çetin, İsmet, Türk Edebiyatında Hz. Ali Cenknâmeleri, Kültür Ba- kanlığı Yay., Ankara 1997.
- ……, Tursun Fakih Hayatı-Edebî Şahsiyeti-Mesnevileri, İlesam Yay., Ankara 2002.
- Gazavât-ı Aremrem b. Musallat Cengi, İstanbul Üniversitesi Kütüp- hanesi, T.Y. 311 Nu. Mecmua, V. 55b-60a.
- Gazavât-ı Emirü’l-Müminin Ali Kerremellehu Veche Memleket-i Sind Ba Mukâtilin (864/1459), Afyon Gedik Amed Paşa No: 18190, 207-218, 435.
- Gazâvât-ı Hazreti Ali, (Kıssâ-i Ummân Cengi), 06 Mil. B.274, 335x190-270x144, 176v., 1201 beyit, 739-742.
- Gazavât-ı Muhammed Hanefiye (Arındıklı Ali Hoca), Elazığ Emekli İmam Hatiplerinden Arındıklı Ali Hoca(Ö.2008)’nın kütüphane- sinde bulunmaktadır, müellif ve müstensih kaydı yoktur, 1-236.
- Gazay-ı Feth-i Kal’a-yı Hayber Cengi, 06 Mil. A. 2886/2, 125-136b.
- Hâverân-Nâme, Türk Dil Kurumu Kütüphanesi, A/6, 165x110- 75x130 mm, 1-93b., yy., 14b.
- Haza Dastân-i Muhammed Hanefî, Ankara Milli kütüphane 06 M.K. Yz. A 8253/1, 1b-9b.
- Hazâ Gazâvât-ı İmâm-ı ‘Ali Kal’a-yı Berber Bâ Zümur Ateşperest Cengi, Elazığ Emekli İmam Hatiplerinden Arındıklı Ali Ho- ca(Ö.2008)’nın kütüphanesinde bulunmaktadır. Müellif ve müs- tensih kaydı yoktur, 1-236, (110-144), s. 144.
- Hazâ Gazavât-ı İmâm-ı ‘Ali Kerremallâhu Vechehu Bâ-Ejderhâ-yı Der Mağrib Cengi, Elazığ Emekli İmam Hatiplerinden Arındıklı Ali Hoca’nın kütüphanesinde bulunmaktadır, Müellif ve müstensih kaydı yoktur, 1-236, (165-188).
- Hâzâ Kitabu Muhammed Hanefi, Müstensih., Umûr Çelebî Muhar- rem b. Mehmed Efendî, 1262/1846, Ankara Milli kütüphane 06 M.K. Yz. A 8622, 1a-12a.
- Kıssa-ı Hz. Resûl Rûm ve Şam Sultanlarıyla Olan Cengi, 06. MİL. B. 274, 321-351.
- Kıssâ-ı Kahkaha Gazzâvât-ı Ali Kerremellahu Veche, İstanbul Üni- versitesi Kütüphanesi, TY., Nu. 311, V., 71a-84b, 293 beyit, 197.
- Kıssa-ı Kal’a-ı Selâsil ve Şah-ı Merdân, 06. MİL. B. 274, 174-210.
- Kıssa-ı Seyyidü’l-Mürselin Huneyn Gazası ve Şâh-ı Merdân, 06. Mil.B. 274, 1-1185.
- Kocatürk, Vasfi Mahir, Türk Edebiyatı Tarihi, Edebiyat Yayınevi, Ankara 1970.
- Korok, Daniş Remzi (1905-1976), Muhammet Hanefi ve Gazenfer Kâfir Cengi, Ak-ün Matbaası, İstanbul 1943.
- Sarıkaya, M. Saffet, “Şah İsmail Hatayi’nin Şiirlerinde Hz. Ali”, Ulus- lararası Şah İsmail Hatayî Sempozyumu, Hüseyin Gazi Vakfı, 9- 11 Ekim 2003 Ankara.
- Sepetçioğlu, M.Necati, Karşılaştırmalı Türk Destanları, İrfan Yayıne- vi, y.y., 1998.
- Yemâme Cengi, Ankara Milli Kütüphane, 06 MK. Yz. A 5897.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 24 Eylül 2012 |
| Gönderilme Tarihi | 24 Eylül 2012 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2012Cilt: 5 Sayı: 2 |
_____________________________________ ISSN 1309-5803 e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi _______________________________