Öz
Ehl-i Sünnet’in iki önemli ekolünden
biri olan Eş‘arîlik, Ebu’l-Hasan el-Eş‘arî’nin (v.324/935) görüşleri etrafında
IV/X.-V/XI. yy.’larda sistemleşmeye başlamış ve günümüze kadar varlığını devam
ettirmiştir. Eş‘arîliğin XII./XVIII. yy. temsilcilerinden Ahmed ed-Derdīr (v.
1201/1786) Mısır’da Malikî mezhebine bağlı bir fakih ve Halvetiyye’nin
kendisine nispetle adlandırılan Derdīriyye kolunun kurucusudur. Ḫarīdetü’l-Behiyye
adlı 71 beyitlik akaid metninde üzerinde durduğu temel konular ilahiyyat, nübüvvet, sem’îyyat ve tasavvufa dair
bazı meselelerdir. Ahmed ed-Derdīr sade bir dille hazırladığı bu eserine
Şerḥu’l-Ḫarīdeti’l-Behiyye isimli bir de şerh yazmıştır. Ḫarīdetü’l-Behiyye
döneminde Ezher alimleri tarafından itibar gören bir eser olduğu için iki
yüzyıl gerek Ahmed ed-Derdīr’in evinde gerekse Ezher öğrencilerine
okutulmuştur. Eser Eş’arî zihniyetinin XII/XVIII. yy.’daki tezahürlerini
göstermesi bakımından önem arzetmektedir. Çalışmada Ḫarīdetü’l-Behiyye
metni tercüme edildikten sonra Ahmed ed-Derdīr’in kendi eserine hazırladığı
şerhinde ele aldığı Eş’arî inanç esaslarının İslam Mezhepleri Tarihi metodolojisiyle
incelenecektir.
Anahtar Kelimeler
Ahmed ed-Derdīr Ḫarīdetü’l-Behiyye akaid Eş‘arîlik XVIII. yy.
Kaynakça
- Bardakçı, Mehmed Necmeddin. Doğuştan Gönümüze Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul, 2015.
- Da’ber, Ahmed Alaaddin Abdülhamid. “Derdīr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 199. 9: 168-169.
- ed-Derdīr, Ebū’l-Berakāt Ahmed b. Muhammed. Şerḥu’l-Ḫarīdeti’l-Behiyye. thk. Mustafa Ebû Zeyd Mahmud Reşvan. Kahire, 2010.
- el-Baytar, Abdürrezzâk, Hilyetü’l-Beşer fī’l-Ḳarni’s-Selisi Aşar, (Beyrut, 1991), 1: 189.
- el-Celyend, Muhammed, “Derdirîyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1994. 9: 169.
- el-Eş‘arî, Ebû’l-Hasan Ali b. İsmail. el-Luma‘ fī Reddi ‘alā Eh-i’z-Zeyğ ve’l-Bida‘. thk. Muhammed Emin ed-Dennāvī. Lübnan, 2012.
- _____. el-Luma‘ fī’r-Red ‘alā Ehli’z-Zeyğ ve’l-Bida‘. trc. Kılıç Aslan Mavil-Hikmet Yağlı Mavil. İstanbul, 2017.
- _____. el-İbāne ve Usūlü Ehli’s-Sünne. trc. Ramazan Biçer. İstanbul, 2010.
- _____. Kitābu Makālāti’l-İslāmiyyīn ve’htilāfi’l-Musallīn. Beyrut, t.y.
- el-Hâdimî, Nûru’d-Din Muhtar. “ed-Derdīr”. Mevsū‘ātu A'lāmi'l-Ulemā ve'l-Üdebāi'l-Arab ve'l-Müslimīn. Beyrut, 2006. 9: 158-160.
- el-Māturīdī, Ebū Mansūr Muhammed b. Muhammed. Kitābu’t-Tevhīd. trc. Bekir Topaloğlu. İstanbul, 2002.
- en-Nesefî, Ebū Mansûr Ebū Mu‘in. Kitābu’t-Temhīd li Ḳavāidi’t-Tevḥīd. Tevhidin Esasları. trc. Hülya Alper. İstanbul, 2017.
- İmam Sâvî. Kitâbu Şerhi’s-Sâvî alâ Cevhereti’t-Tevhîd. trc. Mithat Acat, M. Beytullah Acat. İstanbul, 2013.
- Kalaycı, Mehmet. Tarihsel Süreçte Eşarilik Maturidilik İlişkisi. Ankara, 2013.
- Kalhussien, Omar. “Şihabuddin Ahmed b. Muhammed ed-Derdīr ve Tuhfetu’l-İhvan Adlı Eseri”. I. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu, Kastamonu, 2012. 313-326.
- Keskin, Mehmet. İmam Eş’ari ve Eş’arilik. İstanbul, 2013.
- Ömer Nesefi Akâidi ve Tercümesi, haz. Hüsamettin Vanlıoğlu vd. İstanbul, 2016.
- Pezdevî, Sadru’l-İslam İmam Ebu’l-Yusr Muhammed. Usulü’d-Din. tr. Şerafeddin Gölcük. İstanbul, 2015.
- Sarıkaya, Mehmet Saffet. İslam Düşüncesinde Mezhepler. İstanbul, 2013.
- Tahtavî, Muhammed İzzet. Mine'l-Ulemāi'r-Ruvvād fī Rihābi'l-Ezher. Kahire, 1990.
- Yavuz, Yusuf Şefki. “Akâid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1989. 2: 212-216.
- Zakzuk, Mahmud Hamdi, Mevsuatu A‘lāmi’l-Fikri’l-İslāmī, Kahire, 2004.
- Zühaylî, Muhammed, Mercaü’l-Ulumi’l-İslāmiyye : Tā‘rifuhā-Tārīhuhā-Eimmetuhā-Ulemāuhā-Masādiruhā-Kütübuhā, Şam, t.y.
Öz
Asharism, one of two important schools of Ahl al-Sunnah, is based on the
views of Abu al-Hasan al-Ashari (d. 324/ 935) began to systemize in 4th
/10th century and continued its existence until today. Ahmad
al-Dardir from the representatives of Asharism of 18th century, was
a canonist and founder of Dardiriyyah connected with Khalwatiyyah. He dealed with the topics of
ilahiyah, nubuwwah, sam’iyyah and sufism on his aqaid book named al-Harida
al-Bahiyya, composed of seventy-five companions. Ahmed ed-Derdīr wrote a sharh named Sharh
al-Harida al-Bahiyya on this work which he had prepared with a plain language. Because al-Harida al-Bahiyya acquired a reputation by al-Azhar scholars,
was taught to the students in the house of Ahmad al-Dardir and al-Azhar during two
centuries. This book is important in terms of reflecting of the mentality of
al-Asharism on 18th century. In this study, the al-Harida al-Bahiyya text will be
translated and the Ahshari beliefs in Sharh al-Harida al-Bahiyya will be
examined by the methodology of History of Islamic Sects.
Anahtar Kelimeler
Ahmad al-Dardir al-Harida al-Bahiyya aqaid of Ahshari 18th century
Kaynakça
- Bardakçı, Mehmed Necmeddin. Doğuştan Gönümüze Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul, 2015.
- Da’ber, Ahmed Alaaddin Abdülhamid. “Derdīr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 199. 9: 168-169.
- ed-Derdīr, Ebū’l-Berakāt Ahmed b. Muhammed. Şerḥu’l-Ḫarīdeti’l-Behiyye. thk. Mustafa Ebû Zeyd Mahmud Reşvan. Kahire, 2010.
- el-Baytar, Abdürrezzâk, Hilyetü’l-Beşer fī’l-Ḳarni’s-Selisi Aşar, (Beyrut, 1991), 1: 189.
- el-Celyend, Muhammed, “Derdirîyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1994. 9: 169.
- el-Eş‘arî, Ebû’l-Hasan Ali b. İsmail. el-Luma‘ fī Reddi ‘alā Eh-i’z-Zeyğ ve’l-Bida‘. thk. Muhammed Emin ed-Dennāvī. Lübnan, 2012.
- _____. el-Luma‘ fī’r-Red ‘alā Ehli’z-Zeyğ ve’l-Bida‘. trc. Kılıç Aslan Mavil-Hikmet Yağlı Mavil. İstanbul, 2017.
- _____. el-İbāne ve Usūlü Ehli’s-Sünne. trc. Ramazan Biçer. İstanbul, 2010.
- _____. Kitābu Makālāti’l-İslāmiyyīn ve’htilāfi’l-Musallīn. Beyrut, t.y.
- el-Hâdimî, Nûru’d-Din Muhtar. “ed-Derdīr”. Mevsū‘ātu A'lāmi'l-Ulemā ve'l-Üdebāi'l-Arab ve'l-Müslimīn. Beyrut, 2006. 9: 158-160.
- el-Māturīdī, Ebū Mansūr Muhammed b. Muhammed. Kitābu’t-Tevhīd. trc. Bekir Topaloğlu. İstanbul, 2002.
- en-Nesefî, Ebū Mansûr Ebū Mu‘in. Kitābu’t-Temhīd li Ḳavāidi’t-Tevḥīd. Tevhidin Esasları. trc. Hülya Alper. İstanbul, 2017.
- İmam Sâvî. Kitâbu Şerhi’s-Sâvî alâ Cevhereti’t-Tevhîd. trc. Mithat Acat, M. Beytullah Acat. İstanbul, 2013.
- Kalaycı, Mehmet. Tarihsel Süreçte Eşarilik Maturidilik İlişkisi. Ankara, 2013.
- Kalhussien, Omar. “Şihabuddin Ahmed b. Muhammed ed-Derdīr ve Tuhfetu’l-İhvan Adlı Eseri”. I. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu, Kastamonu, 2012. 313-326.
- Keskin, Mehmet. İmam Eş’ari ve Eş’arilik. İstanbul, 2013.
- Ömer Nesefi Akâidi ve Tercümesi, haz. Hüsamettin Vanlıoğlu vd. İstanbul, 2016.
- Pezdevî, Sadru’l-İslam İmam Ebu’l-Yusr Muhammed. Usulü’d-Din. tr. Şerafeddin Gölcük. İstanbul, 2015.
- Sarıkaya, Mehmet Saffet. İslam Düşüncesinde Mezhepler. İstanbul, 2013.
- Tahtavî, Muhammed İzzet. Mine'l-Ulemāi'r-Ruvvād fī Rihābi'l-Ezher. Kahire, 1990.
- Yavuz, Yusuf Şefki. “Akâid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1989. 2: 212-216.
- Zakzuk, Mahmud Hamdi, Mevsuatu A‘lāmi’l-Fikri’l-İslāmī, Kahire, 2004.
- Zühaylî, Muhammed, Mercaü’l-Ulumi’l-İslāmiyye : Tā‘rifuhā-Tārīhuhā-Eimmetuhā-Ulemāuhā-Masādiruhā-Kütübuhā, Şam, t.y.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2018 |
| Gönderilme Tarihi | 11 Temmuz 2018 |
| Kabul Tarihi | 15 Aralık 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 |
Cited By
Osmanlı Klasik Dönemine Ait Bir Manzûm Akâidnâme Örneği: Tācīzāde Sa‘dī Çelebī’nin ‘Aḳâidü’n-Nesefī Üzerine Hazırladığı Manzûme
Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
Kamile ÜNLÜSOY
https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.945958
_____________________________________ ISSN 1309-5803 e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi _______________________________