Öz
In the last two decades, it has been observed that the approach and conceptualizations of the “Afro-Turkish diaspora” have begun to find a place in the literature. The aim of this study is to explore whether a more comprehensive conceptualization, such as “Afro-Ottomans,” is possible for individuals of African origin who have played roles in various aspects of Ottoman society for centuries. These roles include being slaves, serving in the military and administrative positions in major Ottoman provinces, as well as contributing to the intellectual and religious life of Ottoman society as sheikhs or dervishes.
This study also seeks to create a research agenda regarding the African-origin Ottomans who remained as free individuals, particularly after the abolition of slavery in the late Ottoman Empire and during the early Republic period, and their continuation as Afro-Turks. By incorporating this topic into the global historical context, the study suggests reconsidering this subject. Examining the trajectories in global African diaspora studies, it is noted that instead of more general terms like Afro-European, various alternative conceptualizations, such as Afropean and Eurafrique, enrich and deepen the discourse. Similar considerations are explored in relation to Afro-Turks and Afro-Ottomans, contemplating whether an expansion of the nomenclature, akin to AfroMecca, is feasible for these groups. The study evaluates relevant literature and approaches in this context.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akpınar, Müge, “Afro-Türklerde Kimlik: Temsiliyet, Gelenek ve Kolektif Bellek”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2016.
- Alçıoğlu, Esin, “Pertev Naili Boratav Sözlüğü: Pertev Naili Boratav’ın Eserlerinde Geçen Folklor Malzemesinin Tahlili”, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2012.
- Argıt, Betül İpşirli, Life After the Harem: Female Palace Slaves, Patronage, and the Imperial Ottoman Court, Cambridge: Cambridge University Press, 2020.
- Behar, Cem, Bir Mahallenin Doğumu ve Ölümü (1494-2008): Osmanlı İstanbul’unda Kasap İlyas Mahallesi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2014.
- Boratav, Naili, “The Negro in Turkish Folklore”, Journal of American Folklore, 1951, sy. 64, s. 83-88.
- Cole, Gibril, R., The Krio of West Africa, Islam, Culture, Creolization and Colonialism in the Nineteenth Century, Athens: Ohio University Press, 2013.
- Conermann, Stephan Gül Şen, Slaves and Slave Agency in the Ottoman Empire, Bonn: Bonn University Press, 2020.
- Cumhuriyet Gazetesi, 8 Ocak 1939, s. 10. https://www.gastearsivi.com/gazete/ cumhuriyet/1939-01-08/9
- Çalışır, M. Fatih, “A Survey of Scholarship on Ottoman Slavery”, Tarih Okulu, 2009, sy, 2, s. 1-12.
- Durugönül, Esma, “The Invisibility of Turks of African Origin and the Constructio- nof Turkish Cultural Identity: The Need for a New Historiography” Journal of Black Studies, 2003, 33-3, s. 281-294.
- Erdem, Hakan, Slavery in the Ottoman Empire and Its Demise, 1800-1909, London: Palgrave McMillan, 1996.
- Erll, Astrid, Memory in Culture, London: Palgrave McMillan, 2011.
- Eroğlu, Nazmi, “Abdülhamid’in Hicaz’a Sürgün Edilen Harem Ağaları”, Arşiv Dün-yası, 2008, sy. 11, s.71-74.
- Ferguson, Michael, “The African Presence in Late Ottoman İzmir and Beyond”, Doktora Tezi, Montreal: McGill University, 2014.
- Güngör Salahaddin, “Eski Haremağalarının Dünkü Yıllık Kongresinde”, Taha Toros Arşivi, 8 Ocak 1939.
- Hateway, Jane, “The Ottoman Chief Harem Eunuch (Darüssaade Ağası) as Commi- sioner of Illıminated Manuscripts: The Slave as Patron, Subject, and Artist?”, Slaves and Slave Agency in the Ottoman Empire, haz. Stephan Conermann ve Gül Şen, Bonn: Bonn University Press, 2020.
- Hateway, Jane, The Chief Eunuch of the Ottoman Harem from African Slave to Power Broker, Cambridge: Cambridge University Press, 2018.
- Karakışla, Y. S., “Harem Ağalar Teâvün Yurdu (1919): Harem Ağaları, Birleşiniz!”, Toplumsal Tarih, sy. 114, 2003, s. 12-21,.
- Kaya, A. B., “Lefkoşe Mevlevîhânesinin Şair Şeyhlerinden Siyâhî Mustafa Dede” Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, sy. 1, 2017, s. 15-38.
- Kayacan, Gülay, “Sessiz Bir Geçmişten Sesler: Afrika Kökenli Türk Olmanın Dünü ve Bugünü”, Tarih Vakfı Sözlü Tarih Çalışması Kitapçığı, 2007-2008. https:// www.academia.edu/28625440/Afro_T%C3%BCrk_Olmak_pdf.
- Larson, Pier M, Ocean of Letters, Language and Creolization in an Indian Ocean Diaspora, Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
- Olpak, Mustafa, Kenya Girit İstanbul: Köle Kıyısından İnsan Biyografileri, İstanbul: Ozan Yayıncılık, 2006.
- Olpak, Mustafa, “Osmanlı İmparatorluğunda Köle, Türkiye Cumhuriyeti’nde Evlat- lık: Afro-Türkler”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, sy. 68-1, 2013, s. 123-141.
- Özdemir, Ayşe Nur, “Ahmet Mithat Efendinin Romanlarında Kadınlar”, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensititüsü, 2014.
- Özsar, Banu, “African Diasporas in the Ottoman Empire and Modern Turkey”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Sabancı Üniversitesi, 2020.
- Powell, Eve M. Troutt, Tell this in My Memory Stories of Enslavement from Egypt, Sudan and the Ottoman Empire, California: Standford Universty Press, 2012.
- Reyhanoğulları, Gökhan, “Sergüzeşt Romanının Tematik Bağlamında Mekânın Poetiği”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, sy. 24 (1), 2020, s. 104-144.
- Sobers-Khan, Nur, Slaves Without Shackles Forced Labour and Manumission in the Galata Court Registers, 1560-1572, Berlin: Klaus Schwarz Verlag, 2014.
- Tahiroğlu, Bülent, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Kölelik”, Journal of Istanbul Uni- versity Law Faculty, sy. 45/1-4, 1981, s. 649-676.
- Tezcan, Baki, “Karanlığı Dağıtmak: Molla Ali’nin Yaşamı ve Eserleri Işığında 17. Yüzyıl Başlarında Osmanlı İmparatorluğunda Irk Siyaseti”, Osmanlı İmparatorluğunda Kimlik ve Kimlik Oluşumu, haz. Baki Tezcan-Karl K. Barbir, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009.
- Toledano, Ehud R., “African Slaves in the Ottoman Eastern Mediterranean: A Case of Cultural “Creolization”?”, Akdeniz Dünyası: Fikir, Geçmiş ve Bugün, haz. Eyüp Özveren, Oktay Özel, Suha Ünsal ve Kudret Emiroğlu, İstanbul: İletişim Yayınları, 2006: 107-124.
- Toledano, Ehud R., As if Silent and Absent: Bonds of Enslavement in the Islamic Middle East, New Heaven: Yale University Press, 2007.
- Toledano, Ehud R., Osmanlıda Köle Ticareti, 1840-1890, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1994.
- Toledano, Ehud R., The Ottoman Slave Trade and its Supressin, 1840-1890, Princeton: Princeton University Press, 1982.
- Topuz, Hıfzı Meyyale, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1998.
- Yıldız, Sümeyra, “Afro Türklerin Gündelik Hayat Deneyimleri ve Kentsel Mekanın Kullanımı: İzmir Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2020.
Öz
Son yirmi yılda “Afro-Türk diasporası” yaklaşım ve kavramsallaştırmalarının literatürde yer almaya başladığı görülmektedir. Bu çalışmanın amacı yüzlerce yıldır Osmanlı toplumunun çok kültürlü yapısında gerek köle gerek orduda ve büyük Osmanlı vilayetlerinin yönetiminin başında yönetici konumunda, gerekse de Osmanlı toplumunun entelektüel ve dini hayatında -şeyh ya da derviş olarak- varlık gösteren Afrika kökenliler için “Afro-Osmanlılar” gibi daha kuşatıcı bir kavramsallaştırmanın mümkün olup olmadığı ile ilgili bir araştırma gündemi oluşturmaya çalışmaktır. Bu çalışma ayrıca, geç dönem Osmanlı İmparatorluğu ile erken dönem Cumhuriyet toplumlarında özellikle köleliğin lağvedilmesinden sonra özgür bireyler olarak kalan Afrika kökenli Osmanlıları ve onların Cumhuriyet dönemindeki devamı Afro-Türkleri küresel tarih bağlamına dahil ederek bu konu üzerinde yeniden düşünmeyi önermektedir. Küresel Afrika diasporası çalışmalarındaki izlekler takip edildiğinde, Afro-Avrupa gibi daha genel bir adlandırma yerine alternatif kavramsallaştırmalarla tartışmayı zenginleştiren ve derinleştiren Afropean ve Eurafrique gibi ya da AfroMecca gibi çeşitli önerilerin getirildiği görülmekte ve buna benzer bir açılımın Afro-Türk’le beraber Afro- Osmanlılar adlandırması açısından mümkün olup olmadığı özelinde düşünülerek; konuyla ilgili literatür ve yaklaşımlar değerlendirilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akpınar, Müge, “Afro-Türklerde Kimlik: Temsiliyet, Gelenek ve Kolektif Bellek”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2016.
- Alçıoğlu, Esin, “Pertev Naili Boratav Sözlüğü: Pertev Naili Boratav’ın Eserlerinde Geçen Folklor Malzemesinin Tahlili”, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2012.
- Argıt, Betül İpşirli, Life After the Harem: Female Palace Slaves, Patronage, and the Imperial Ottoman Court, Cambridge: Cambridge University Press, 2020.
- Behar, Cem, Bir Mahallenin Doğumu ve Ölümü (1494-2008): Osmanlı İstanbul’unda Kasap İlyas Mahallesi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2014.
- Boratav, Naili, “The Negro in Turkish Folklore”, Journal of American Folklore, 1951, sy. 64, s. 83-88.
- Cole, Gibril, R., The Krio of West Africa, Islam, Culture, Creolization and Colonialism in the Nineteenth Century, Athens: Ohio University Press, 2013.
- Conermann, Stephan Gül Şen, Slaves and Slave Agency in the Ottoman Empire, Bonn: Bonn University Press, 2020.
- Cumhuriyet Gazetesi, 8 Ocak 1939, s. 10. https://www.gastearsivi.com/gazete/ cumhuriyet/1939-01-08/9
- Çalışır, M. Fatih, “A Survey of Scholarship on Ottoman Slavery”, Tarih Okulu, 2009, sy, 2, s. 1-12.
- Durugönül, Esma, “The Invisibility of Turks of African Origin and the Constructio- nof Turkish Cultural Identity: The Need for a New Historiography” Journal of Black Studies, 2003, 33-3, s. 281-294.
- Erdem, Hakan, Slavery in the Ottoman Empire and Its Demise, 1800-1909, London: Palgrave McMillan, 1996.
- Erll, Astrid, Memory in Culture, London: Palgrave McMillan, 2011.
- Eroğlu, Nazmi, “Abdülhamid’in Hicaz’a Sürgün Edilen Harem Ağaları”, Arşiv Dün-yası, 2008, sy. 11, s.71-74.
- Ferguson, Michael, “The African Presence in Late Ottoman İzmir and Beyond”, Doktora Tezi, Montreal: McGill University, 2014.
- Güngör Salahaddin, “Eski Haremağalarının Dünkü Yıllık Kongresinde”, Taha Toros Arşivi, 8 Ocak 1939.
- Hateway, Jane, “The Ottoman Chief Harem Eunuch (Darüssaade Ağası) as Commi- sioner of Illıminated Manuscripts: The Slave as Patron, Subject, and Artist?”, Slaves and Slave Agency in the Ottoman Empire, haz. Stephan Conermann ve Gül Şen, Bonn: Bonn University Press, 2020.
- Hateway, Jane, The Chief Eunuch of the Ottoman Harem from African Slave to Power Broker, Cambridge: Cambridge University Press, 2018.
- Karakışla, Y. S., “Harem Ağalar Teâvün Yurdu (1919): Harem Ağaları, Birleşiniz!”, Toplumsal Tarih, sy. 114, 2003, s. 12-21,.
- Kaya, A. B., “Lefkoşe Mevlevîhânesinin Şair Şeyhlerinden Siyâhî Mustafa Dede” Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, sy. 1, 2017, s. 15-38.
- Kayacan, Gülay, “Sessiz Bir Geçmişten Sesler: Afrika Kökenli Türk Olmanın Dünü ve Bugünü”, Tarih Vakfı Sözlü Tarih Çalışması Kitapçığı, 2007-2008. https:// www.academia.edu/28625440/Afro_T%C3%BCrk_Olmak_pdf.
- Larson, Pier M, Ocean of Letters, Language and Creolization in an Indian Ocean Diaspora, Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
- Olpak, Mustafa, Kenya Girit İstanbul: Köle Kıyısından İnsan Biyografileri, İstanbul: Ozan Yayıncılık, 2006.
- Olpak, Mustafa, “Osmanlı İmparatorluğunda Köle, Türkiye Cumhuriyeti’nde Evlat- lık: Afro-Türkler”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, sy. 68-1, 2013, s. 123-141.
- Özdemir, Ayşe Nur, “Ahmet Mithat Efendinin Romanlarında Kadınlar”, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensititüsü, 2014.
- Özsar, Banu, “African Diasporas in the Ottoman Empire and Modern Turkey”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Sabancı Üniversitesi, 2020.
- Powell, Eve M. Troutt, Tell this in My Memory Stories of Enslavement from Egypt, Sudan and the Ottoman Empire, California: Standford Universty Press, 2012.
- Reyhanoğulları, Gökhan, “Sergüzeşt Romanının Tematik Bağlamında Mekânın Poetiği”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, sy. 24 (1), 2020, s. 104-144.
- Sobers-Khan, Nur, Slaves Without Shackles Forced Labour and Manumission in the Galata Court Registers, 1560-1572, Berlin: Klaus Schwarz Verlag, 2014.
- Tahiroğlu, Bülent, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Kölelik”, Journal of Istanbul Uni- versity Law Faculty, sy. 45/1-4, 1981, s. 649-676.
- Tezcan, Baki, “Karanlığı Dağıtmak: Molla Ali’nin Yaşamı ve Eserleri Işığında 17. Yüzyıl Başlarında Osmanlı İmparatorluğunda Irk Siyaseti”, Osmanlı İmparatorluğunda Kimlik ve Kimlik Oluşumu, haz. Baki Tezcan-Karl K. Barbir, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009.
- Toledano, Ehud R., “African Slaves in the Ottoman Eastern Mediterranean: A Case of Cultural “Creolization”?”, Akdeniz Dünyası: Fikir, Geçmiş ve Bugün, haz. Eyüp Özveren, Oktay Özel, Suha Ünsal ve Kudret Emiroğlu, İstanbul: İletişim Yayınları, 2006: 107-124.
- Toledano, Ehud R., As if Silent and Absent: Bonds of Enslavement in the Islamic Middle East, New Heaven: Yale University Press, 2007.
- Toledano, Ehud R., Osmanlıda Köle Ticareti, 1840-1890, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1994.
- Toledano, Ehud R., The Ottoman Slave Trade and its Supressin, 1840-1890, Princeton: Princeton University Press, 1982.
- Topuz, Hıfzı Meyyale, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1998.
- Yıldız, Sümeyra, “Afro Türklerin Gündelik Hayat Deneyimleri ve Kentsel Mekanın Kullanımı: İzmir Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2020.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Osmanlı Toplumu |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 21 Ekim 2023 |
| Kabul Tarihi | 27 Aralık 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 21 Sayı: 41 |
