Araştırma Makalesi
Yıl 2022,
Cilt: 15 Sayı: 1, 259 - 297, 30.06.2022
Öz
Bahreyn, bağımsızlığını kazandığı 1971 yılından günümüze kadar Körfez bölgesinin protesto ve sokak gösterileriyle anılan huzursuz bir ülkesi olarak kabul edilir. Birçok çalışma ülkedeki bu sosyal huzursuzluk halinin, ülkenin mezhepsel yapısından kaynaklandığını iddia eder. Bu bağlamda demografik yapısının çoğunluğu Şiî olan Bahreyn’in Sünnî bir aile tarafından yönetilmesinin ve uygulanan bazı ayrımcı politikaların sorunları derinleştirdiği üzerinde durulur. Diğer bazı çalışmalarda ise ülkedeki bu huzursuzluğun ana motivasyonu olarak bölgede mezhepçi politika güden İran ve Suudi Arabistan gibi devletler gösterilerek sorunlar iç dinamiklerden ziyade dış etkenler üzerinden açıklanmaya çalışılır. Bu çalışma ise Bahreyn’in bağımsızlık süreci ve sonrasında ülkedeki Şiî nüfusun; siyasi, ekonomik ve toplumsal hayatta karşılaştıkları problemleri odağına yerleştirerek bütüncül bir yaklaşımla Şiî muhalefeti oluşturan iç ve dış dinamikleri ortaya çıkarmayı ve Bahreyn toplumunun bir parçası olarak Şiîlik olgusunu çeşitli açılardan tanıtmayı amaçlamaktadır. Bu çalışma boyunca Bahreyn’de Şiî derneklerin ve hüseyniyelerin Şiî kimliğin korunmasında ve Şiî kitleleri mobilize etmede önemli roller oynadığı vurgulanmıştır. Ayrıca İran İslam devriminin ülkedeki Şiî hareketlerin aktivizmine ivme kazandırmakla birlikte Bahreyn Devleti’nin güvenlik politikalarını Şiîleri merkeze alarak oluşturmasına sebep olduğu tespit edilmiştir. Bu güvenlik öncelikli politikaların ve baskıcı uygulamaların ise ülkedeki Sünnî-Şiî ayrımı sorununu derinleştirdiği sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelimeler
İslam Mezhepleri Tarihi Bahreyn Şiilik Muhalefet Mezhepçilik
Kaynakça
- Abdillah, Nayif b.. Nugûdu’d-Devleti’l-Uyuniyye fî Bilâdi’l-Bahreyn. Riyad: Matbaatu Merkezi’l-Meliki’l-Faysal, 2002.
- Abdo, Geneive. “The New Sectarianism: The Arab Uprisings and The Rebirth of The Shi’a-Sunni Divide”. The Saban Center for Middle East Policy at Brookings (2013): 1-67.
- Abdussadık, Ali. “el-Unfu’s-Siyasi fi Bahreyn”. Merkezü’d-Dirâsâti’l-İstirâtîciyye (1999): 41-56.
- Abu Hakima, Ahmad Mustafa. History of Eastern Arabia 1750-1800 The Rise and Development of Bahrain and Kuwait. Beyrut: Khayats, 1965.
- Arıkan, Adem. Büyük Selçuklular Döneminde Şia. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2010.
- Arjomand, Said Amir. The Shadow of God and Hidden Imam. USA: The University of Chicago Press, 1984.
- Asl, Seyedmohammad Seyedi. İran’ın Dış Politikasında Şii Mezhep Faktörünün Etkisi ve Kullanımı: Jeopolitik Bir Değerlendirme. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, 2021.
- Asgary, Ainaz. İran ve İngiltere’nin Muhammed Rıza Şah Dönemindeki İlişkileri. Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi, 2016.
- Ayhan, Veysel. Arap Baharı İsyanlar, Devrimler ve Değişim. Bursa: MKM Yayınları, 2012.
- Babacan, Abdurrahman - Yiğit, Üzeyir - Tahiroğlu, Mehmet. “Bahreyn İnsan Hakları Raporu 2013”. İnsan Hakları ve Mazlumlar için Dayanışma Derneği (2013): 1-41.
- el-Bağdadi, Abdulkahir. Mezhepler Arasındaki Farklar. Trc. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
- Bağırmaz, Yunus. Arap Baharı Sürecinde İran ve Suudi Arabistan’ın Bahreyn’e Yönelik Politikaları. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2020.
- Bahrain Center for Human Rights. “Discrimination in Bahrain: The Unwritten Law”. Bahrain Center for Human Rights, Erişim: 08 Haziran 2022. http://www.bahrainrights.org/files/BCHRreportonDiscrimination.pdf.
- Bahry, Louay. “The Socioeconomic Foundations of The Shiite Opposition in Bahrain”. Mediterranean Quarterly 11/3 (2000): 129-143.
- el-Bedâh, Abdulaziz b. Ahmed. et-Teşeyyu’ fi’l-Bahreyn Tarihuhu ve Ehdafuhu. y.y., 2011.
- el-Belûşi, İbrahim Ataullah. Bilâdu’l-Bahreyn fi’l-Asri’l-Abbasi’s-Sâni. Yüksek Lisans Tezi, Câmiatü Ümmi’l- Kurâ, 1984.
- Bilfer, Mitşel - eş-Şeyh, Halid. “Harbu irani’s-Sırrıyye ala Memleketi Bahreyn: Serâya el-Eşter ve el-Cenahu’l- Askeri li Hizbillah fi Bahreyn”. King Faisal Center for Research and Islamic Studies (2019): 5-25.
- Burke, Edward. “Bahrain: Reaching a Threshold”. Fride Working Paper 61 (2008): 1-25.
- Büyükkara, Mehmet Ali. “İslam Kaynaklı Mezheplerin Ortadoğu’daki Coğrafi Dağılımı ve Tahmini Nüfusları”. Ortadoğu’nun Geleceği Açısından Şii Sünni İlişkileri. Haz. Mesut Okumuş, Cemil Hakyemez. 209-232. Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, 2014.
- el-Cenbi, Abdülhalik b. Abdülcelil. Târîhu’t-Teşeyyu li ehli’l-Beyti fi İklimi’l-Bahreyni’l-Kadim. Beyrut: Daru’l- Mahacceti’l-Beydâ, 2015.
- Cole, Juan R. I.. “Rival Empires of Trade and Imami Shiism in Eastern Arabia, 1300-1800”. International Journal of Middle East Studies 19/2 (1987): 177-204.
- Crisis Group, International. “Bahrain’s Sectarian Challenge”. Crisis Group Middle East Report no 40 (2005): 1- 25.
- Crisis Group, International. “Popular Protests in North Africa and the Middle East (III): The Bahrain Revolt”. Crisis Group Middle East/North Africa Report (2011): 1-24.
- Çelenk, Mehmet. “Safevilerin Din Politikası ve İran’ın Şiileşme Seyri”. Çanakkale On Sekiz Mart Üniveristesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (2014): 7-35.
- Daftary, Farhad. The Ismailis Their History and Doctrines. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
- ed-Da’yân, Dayfullah b. Muhammed. “el-Alâgâtü’l-Halîciyyetü’l-İraniyye”. el-Merkezü’l-Arabî li’d-Dirasati’l- İnsaniyye Mecelletü’l-Beyan bi’s-Suudiyye (2009): 117-135.
- el-Endelüsî, Abdullah b. Abdulaziz el-Bekri. el-Mesalik ve’l-Memalik. Tunus: Daru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1992.
- Fahru, Münire. “el-Müctemau’l-Medeni ve’t-Tehavvulu’d-dîmugrâti fi’l-Bahreyn”. Merkezu İbn Haldun li’d- Dirâsâti’l-İnmâiyye (1995): 1-131.
- Farah, Talal Toufic. Protection and Politics in Bahrain, 1869-1915. Beyrut: American University of Beirut, 1985.
- Halef, Muhammed Cemil Abdulseyin. et-Tenevvuu’l-İctimâiyye ve Dînâmiyyâtü’s-Sırâi fi’l-Bahreyn: Dirase Sosyotârîhiyye. Yüksek Lisans Tezi, Yermük Üniversitesi, 2015.
- Halil, Muhammed Mahmud. Târîhu’l-Halîc ve Şarki’l-Cezirati’l-Arabiyye el-Müsemmâ İklimu Biladi’l-Bahreyn fi Zılli Hükmi’l-Düveylâti’l-Arabiyye. Kahire: Mektebetu Medbuli, 2006.
- el-Hamevi, Yâkut. Mucemü’l-Büldân. Beyrut: Daru Sâdır, 1977.
- Hanieh, Adam. “Bahreyn”. Trc. Ömer Can Furtun - Seyit Ümmetoğlu - Yankı Deniz Tan, Arap Baharı’ndan Kesitler: Yeni Ortadoğu’yu Anlamak. Haz. Paul Amar-Vijay Prashad. 99-133. İstanbul: İntifada Yayınları, 2014.
- Hizmetli, Sabri. “Karmatiler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24:510-514. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Hooglund, Eric. “Bahrain”, Persian Gulf States Country Studies. Haz. Helen Chapin Metz. Washington: Federal Research Division-Library of Congress, 1994.
- el-İsfahânî, Hasan b. Abdullah. Bilâdu’l-Arap. Thk. Hamid el-Casir. Riyad: Daru’l-Yemâme, 1968.
- İbn Battuta, Ebu Abdullah. İbn Battuta Seyahatnâmesi. Trc. A. Sait Aykut. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2000.
- İbnü’l-Cevzi, Ebü’l-Ferec. el-Muntazam fi Târîhi’l-Mülûk ve’l-Ümem. Thk. Mustafa Abdulkadir Ata. Beyrut: Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1992.
- İbn Esîr, İzzeddnin. el-Kâmil fi’t-Târîh. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
- İbn Kesir, Ebu’l-Fida. el-Bidâye ve’n-Nihâye. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. Cîze: Dâru Hicr li’t-Tıbâa ve’n-Neşr, 1998.
- İbn Sa’d. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. Beyrut: Dâr Sâdır, 1968.
- Joyce, Miriam. Bahrain From The Twentieth Century To The Arab Spring. New York: Palgrave Macmillan, 2012.
- Kahraman, Doğukan. 2011 Arab Uprising in Bahrain: Protests and Politics in The Gulf Kingdom. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2016.
- Kartaloğlu, Habib. “Şii-Usûlî Düşüncenin Ortaya Çıkış Sebepleri Üzerine Mülâhazalar”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/33 (2016): 75-90.
- Katzman, Kenneth. “Bahrain: Reform, Security and U.S. Policy”. Congressional Research Service (2018): 1-31.
- Kaye, Dalia Dassa – Wehrey, Frederic – Grant, Audra K. - Stahl, Dale. More Freedom, Less Terror? Liberalization and Political Violence in The Arab World. Santa Monica: Rand Corporation, 2008.
- Keskin, Yusuf Bahadır. Dış Politika - Mezhep İlişkisi: Bahreyn Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, 2016.
- Khalaf, Abdulhadi. “The Outcome of a Ten-Year Process of Political Reform in Bahrain”. Arab Reform Initiative (2008): 1-8.
- Kinninmont, Jane - Sirri, Omar. “Bahrain: Civil Society and Political Imagination”. Chatham House (2014): 1-36.
- Kurşun, Zekeriya. Basra Körfezinde Osmanlı İngiliz Çekişmesi Katar`da Osmanlılar 1871-1916. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2004.
- Kurşun, Zekeriya. “Osmanlı Devleti’nin Basra Körfezi Siyaseti: Bağdat, Basra ve Lahsa Beylerbeylikleri (1534- 1672)”. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi (2018): 1-27.
- el-Müdeyris, Abdurrahman. ed-Devletü’l-Uyuniyye fi’l-Bahreyn. Riyad: Daretü’l-Meliki’l-Abdizaziz, 2001.
- Nasır-ı Hüsrev, Ebu Muîn. Sefername. Kahire: el-Heyetü’l-Mısrıyyetü’l-Âmmetü li’l-Kitab, 1993.
- el-Nâsıri, Muhammed Bâkır. el-Mezârât fi’l-Bahreyn. Beyrut: Dâru’l-Kârî, 2008.
- el-Nebhani, Muhammed. et-Tuhfetü’n-Nebhâniyye fi Tarihi’l-Cezirati’l-Arabiyye. Mısır: el-Matbaatü’l- Mahmudiyye, 1923.
- Noueihed, Lin - Warren, Alex. The Battle For The Arab Spring: Revolution, Counter-Revolution and The Making Of a New Era. ABD: Yale University Press, 2012.
- Nyrop, Richard F.. Persian Gulf States Country Studies. Washington: U.S. Government Printing Office, 1984.
- Ocak, Halil. Bahreyn’de Şii Muhalefet Hareketleri (1971-2015). Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2017.
- Onat, Hasan. “İbrahim b. el-Eşter”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21:301. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
- Özmen, Yasin. Körfez Arap İşbirliği Konseyi ve Türkiye İlişkileri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2019.
- Öztürk, Ahmet. “Bahreyn 2011”. Ortadoğu Yıllığı 2011. Haz. Kemal İnat – Muhittin ataman – Fuat aydın – Bilal Yıldırım. 457-485. İstanbul: Açılım Kitap, 2012.
- Peterson, J. E.. “Bahrain: Reform-Promise and Reality”, Political Liberalization in the Persian Gulf. Haz. Joshua Teitelbaum. 157-187. New York: Columbia University Press, 2009.
- el-Rabve, Şeyh. Nuhbetü’l-Dehri fi Acaibi’l-Berri ve’l-Bahri. St.Petersburg: Matbaatü’l-Akâdemiyye, 1865.
- Receb, Maad Sâbır. “ed-Devrü’s-Siyasi ve’t-Ticari li’l-İmarâti’l-Arabiyye fi’l-Halîci’l-Arabi 1258- 1524”. Mecelletü Camiatu Tikrit li’l-Ulum 19/1 (2012): 313-332.
- Rihani, Ameen Fares. Around the Coasts of Arabia. Boston: Houghton Mifflin Company, 1930.
- Şahin, Hanifi. “Şia Düşüncesinde Ezanın Yapısı ve Geçirdiği Değişimlerin Dini Temeli”. e-makalat Mezhep Araştırmaları V/1 (2012): 35-65.
- es-Sehâvi, Muhammed b. Abdurrahman. ed-Dâvü’l-Lâmi li Ehli’l-Garni’t-Tasi. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1992.
- Subaşı, Emin. Bahreyn’de Kıyı Bankacılığı ve Bölge Ekonomilerine Katkısı. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2007.
- eş-Şefîi, Hasan Musa. “Rebîun em Ezme fi’l-Bahreyn?”. Mecelletü’d-Demogrâtiyye (2012): 131-140.
- Toumi, Habib. “Bahraini MPs Call for Imposing Martial Law”. Gulf News Bahrain, Erişim: 08 Haziran 2022. 2011,http://gulfnews.com/news/gulf/bahrain/bahraini-mps-callfor-imposing-martial-law-1.776319.
- Zahlan, Rosemaria Said. The Making of the Modern Gulf States. United Kingdom: Ithaca Press, 1998.
- Quilliam, Neil. “Political Reform in Bahrain: The Turning Tide, Anoushiravan Ehteshami”. Reform in the Middle East Oil Monarchies, Haz. Steven Wright. United Kingdom: Ithaca Press, 2008.
- Wright, Steven. “Fixing the Kingdom: Political Evolution and Socio-Economic Challenges in Bahrain”. CIRS Qatar Occasional Papers (2008): 1-18.
- Wright, Steven. “Generational Change and Elite-driven Reforms in the Kingdom of Bahrain”. Sir William Luce Fellowship Paper (2006): 5-28.
Yıl 2022,
Cilt: 15 Sayı: 1, 259 - 297, 30.06.2022
Öz
Bahrain, which has been reputed by its protests and street demonstrations since it gained its independence in 1971, is considered as unsettled country of the Gulf Region. Many studies regarding of Bahrain claim that this state of social turmoil is a result of sectarian structure of the country. In this regard, it is emphasized that the government of Bahrain, whose demographic structure is consist mostly of Shiite, by a Sunni family, and some discriminatory policies are carried out in the country deepen the issues. On the other hand, in some other studies, the countries such as Iran and Saudi Arabia, which pursue sectarian policies in the region, are cited as the main motivation of the state of turmoil in the country. Therefore, the internal problems are considered as the consequences of the external factors rather than domestic dynamics. This study traces the internal and external dynamics that form the Shiite opposition in the country by focusing on the problems encountered by the Shiite population in the political, economic and social life of Bahrain during and after the independence, and also aims to introduce the phenomenon of Shiism as a part of Bahraini society from distinct perspectives. It has been emphasized in this study that Shiite associations and Husseiniyyes in Bahrain play significant roles in protecting the Shiite identity and mobilizing the Shiite masses. In addition, the Islamic revolution in Iran accelerated the activism of the Shiite movements in the country, and also caused the Bahrain to establish its security policies by putting the Shiites in the center. Finally, It has been concluded that these security-priority policies and repressive practices deepen the problem of Sunni-Shiite discrimination in the country.
Anahtar Kelimeler
History of Islamic Sects Bahrain Shiism Opposition Sectarianism
Kaynakça
- Abdillah, Nayif b.. Nugûdu’d-Devleti’l-Uyuniyye fî Bilâdi’l-Bahreyn. Riyad: Matbaatu Merkezi’l-Meliki’l-Faysal, 2002.
- Abdo, Geneive. “The New Sectarianism: The Arab Uprisings and The Rebirth of The Shi’a-Sunni Divide”. The Saban Center for Middle East Policy at Brookings (2013): 1-67.
- Abdussadık, Ali. “el-Unfu’s-Siyasi fi Bahreyn”. Merkezü’d-Dirâsâti’l-İstirâtîciyye (1999): 41-56.
- Abu Hakima, Ahmad Mustafa. History of Eastern Arabia 1750-1800 The Rise and Development of Bahrain and Kuwait. Beyrut: Khayats, 1965.
- Arıkan, Adem. Büyük Selçuklular Döneminde Şia. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2010.
- Arjomand, Said Amir. The Shadow of God and Hidden Imam. USA: The University of Chicago Press, 1984.
- Asl, Seyedmohammad Seyedi. İran’ın Dış Politikasında Şii Mezhep Faktörünün Etkisi ve Kullanımı: Jeopolitik Bir Değerlendirme. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, 2021.
- Asgary, Ainaz. İran ve İngiltere’nin Muhammed Rıza Şah Dönemindeki İlişkileri. Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi, 2016.
- Ayhan, Veysel. Arap Baharı İsyanlar, Devrimler ve Değişim. Bursa: MKM Yayınları, 2012.
- Babacan, Abdurrahman - Yiğit, Üzeyir - Tahiroğlu, Mehmet. “Bahreyn İnsan Hakları Raporu 2013”. İnsan Hakları ve Mazlumlar için Dayanışma Derneği (2013): 1-41.
- el-Bağdadi, Abdulkahir. Mezhepler Arasındaki Farklar. Trc. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
- Bağırmaz, Yunus. Arap Baharı Sürecinde İran ve Suudi Arabistan’ın Bahreyn’e Yönelik Politikaları. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2020.
- Bahrain Center for Human Rights. “Discrimination in Bahrain: The Unwritten Law”. Bahrain Center for Human Rights, Erişim: 08 Haziran 2022. http://www.bahrainrights.org/files/BCHRreportonDiscrimination.pdf.
- Bahry, Louay. “The Socioeconomic Foundations of The Shiite Opposition in Bahrain”. Mediterranean Quarterly 11/3 (2000): 129-143.
- el-Bedâh, Abdulaziz b. Ahmed. et-Teşeyyu’ fi’l-Bahreyn Tarihuhu ve Ehdafuhu. y.y., 2011.
- el-Belûşi, İbrahim Ataullah. Bilâdu’l-Bahreyn fi’l-Asri’l-Abbasi’s-Sâni. Yüksek Lisans Tezi, Câmiatü Ümmi’l- Kurâ, 1984.
- Bilfer, Mitşel - eş-Şeyh, Halid. “Harbu irani’s-Sırrıyye ala Memleketi Bahreyn: Serâya el-Eşter ve el-Cenahu’l- Askeri li Hizbillah fi Bahreyn”. King Faisal Center for Research and Islamic Studies (2019): 5-25.
- Burke, Edward. “Bahrain: Reaching a Threshold”. Fride Working Paper 61 (2008): 1-25.
- Büyükkara, Mehmet Ali. “İslam Kaynaklı Mezheplerin Ortadoğu’daki Coğrafi Dağılımı ve Tahmini Nüfusları”. Ortadoğu’nun Geleceği Açısından Şii Sünni İlişkileri. Haz. Mesut Okumuş, Cemil Hakyemez. 209-232. Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, 2014.
- el-Cenbi, Abdülhalik b. Abdülcelil. Târîhu’t-Teşeyyu li ehli’l-Beyti fi İklimi’l-Bahreyni’l-Kadim. Beyrut: Daru’l- Mahacceti’l-Beydâ, 2015.
- Cole, Juan R. I.. “Rival Empires of Trade and Imami Shiism in Eastern Arabia, 1300-1800”. International Journal of Middle East Studies 19/2 (1987): 177-204.
- Crisis Group, International. “Bahrain’s Sectarian Challenge”. Crisis Group Middle East Report no 40 (2005): 1- 25.
- Crisis Group, International. “Popular Protests in North Africa and the Middle East (III): The Bahrain Revolt”. Crisis Group Middle East/North Africa Report (2011): 1-24.
- Çelenk, Mehmet. “Safevilerin Din Politikası ve İran’ın Şiileşme Seyri”. Çanakkale On Sekiz Mart Üniveristesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (2014): 7-35.
- Daftary, Farhad. The Ismailis Their History and Doctrines. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
- ed-Da’yân, Dayfullah b. Muhammed. “el-Alâgâtü’l-Halîciyyetü’l-İraniyye”. el-Merkezü’l-Arabî li’d-Dirasati’l- İnsaniyye Mecelletü’l-Beyan bi’s-Suudiyye (2009): 117-135.
- el-Endelüsî, Abdullah b. Abdulaziz el-Bekri. el-Mesalik ve’l-Memalik. Tunus: Daru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1992.
- Fahru, Münire. “el-Müctemau’l-Medeni ve’t-Tehavvulu’d-dîmugrâti fi’l-Bahreyn”. Merkezu İbn Haldun li’d- Dirâsâti’l-İnmâiyye (1995): 1-131.
- Farah, Talal Toufic. Protection and Politics in Bahrain, 1869-1915. Beyrut: American University of Beirut, 1985.
- Halef, Muhammed Cemil Abdulseyin. et-Tenevvuu’l-İctimâiyye ve Dînâmiyyâtü’s-Sırâi fi’l-Bahreyn: Dirase Sosyotârîhiyye. Yüksek Lisans Tezi, Yermük Üniversitesi, 2015.
- Halil, Muhammed Mahmud. Târîhu’l-Halîc ve Şarki’l-Cezirati’l-Arabiyye el-Müsemmâ İklimu Biladi’l-Bahreyn fi Zılli Hükmi’l-Düveylâti’l-Arabiyye. Kahire: Mektebetu Medbuli, 2006.
- el-Hamevi, Yâkut. Mucemü’l-Büldân. Beyrut: Daru Sâdır, 1977.
- Hanieh, Adam. “Bahreyn”. Trc. Ömer Can Furtun - Seyit Ümmetoğlu - Yankı Deniz Tan, Arap Baharı’ndan Kesitler: Yeni Ortadoğu’yu Anlamak. Haz. Paul Amar-Vijay Prashad. 99-133. İstanbul: İntifada Yayınları, 2014.
- Hizmetli, Sabri. “Karmatiler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24:510-514. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Hooglund, Eric. “Bahrain”, Persian Gulf States Country Studies. Haz. Helen Chapin Metz. Washington: Federal Research Division-Library of Congress, 1994.
- el-İsfahânî, Hasan b. Abdullah. Bilâdu’l-Arap. Thk. Hamid el-Casir. Riyad: Daru’l-Yemâme, 1968.
- İbn Battuta, Ebu Abdullah. İbn Battuta Seyahatnâmesi. Trc. A. Sait Aykut. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2000.
- İbnü’l-Cevzi, Ebü’l-Ferec. el-Muntazam fi Târîhi’l-Mülûk ve’l-Ümem. Thk. Mustafa Abdulkadir Ata. Beyrut: Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1992.
- İbn Esîr, İzzeddnin. el-Kâmil fi’t-Târîh. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
- İbn Kesir, Ebu’l-Fida. el-Bidâye ve’n-Nihâye. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. Cîze: Dâru Hicr li’t-Tıbâa ve’n-Neşr, 1998.
- İbn Sa’d. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. Beyrut: Dâr Sâdır, 1968.
- Joyce, Miriam. Bahrain From The Twentieth Century To The Arab Spring. New York: Palgrave Macmillan, 2012.
- Kahraman, Doğukan. 2011 Arab Uprising in Bahrain: Protests and Politics in The Gulf Kingdom. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2016.
- Kartaloğlu, Habib. “Şii-Usûlî Düşüncenin Ortaya Çıkış Sebepleri Üzerine Mülâhazalar”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/33 (2016): 75-90.
- Katzman, Kenneth. “Bahrain: Reform, Security and U.S. Policy”. Congressional Research Service (2018): 1-31.
- Kaye, Dalia Dassa – Wehrey, Frederic – Grant, Audra K. - Stahl, Dale. More Freedom, Less Terror? Liberalization and Political Violence in The Arab World. Santa Monica: Rand Corporation, 2008.
- Keskin, Yusuf Bahadır. Dış Politika - Mezhep İlişkisi: Bahreyn Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, 2016.
- Khalaf, Abdulhadi. “The Outcome of a Ten-Year Process of Political Reform in Bahrain”. Arab Reform Initiative (2008): 1-8.
- Kinninmont, Jane - Sirri, Omar. “Bahrain: Civil Society and Political Imagination”. Chatham House (2014): 1-36.
- Kurşun, Zekeriya. Basra Körfezinde Osmanlı İngiliz Çekişmesi Katar`da Osmanlılar 1871-1916. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2004.
- Kurşun, Zekeriya. “Osmanlı Devleti’nin Basra Körfezi Siyaseti: Bağdat, Basra ve Lahsa Beylerbeylikleri (1534- 1672)”. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi (2018): 1-27.
- el-Müdeyris, Abdurrahman. ed-Devletü’l-Uyuniyye fi’l-Bahreyn. Riyad: Daretü’l-Meliki’l-Abdizaziz, 2001.
- Nasır-ı Hüsrev, Ebu Muîn. Sefername. Kahire: el-Heyetü’l-Mısrıyyetü’l-Âmmetü li’l-Kitab, 1993.
- el-Nâsıri, Muhammed Bâkır. el-Mezârât fi’l-Bahreyn. Beyrut: Dâru’l-Kârî, 2008.
- el-Nebhani, Muhammed. et-Tuhfetü’n-Nebhâniyye fi Tarihi’l-Cezirati’l-Arabiyye. Mısır: el-Matbaatü’l- Mahmudiyye, 1923.
- Noueihed, Lin - Warren, Alex. The Battle For The Arab Spring: Revolution, Counter-Revolution and The Making Of a New Era. ABD: Yale University Press, 2012.
- Nyrop, Richard F.. Persian Gulf States Country Studies. Washington: U.S. Government Printing Office, 1984.
- Ocak, Halil. Bahreyn’de Şii Muhalefet Hareketleri (1971-2015). Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2017.
- Onat, Hasan. “İbrahim b. el-Eşter”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21:301. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
- Özmen, Yasin. Körfez Arap İşbirliği Konseyi ve Türkiye İlişkileri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2019.
- Öztürk, Ahmet. “Bahreyn 2011”. Ortadoğu Yıllığı 2011. Haz. Kemal İnat – Muhittin ataman – Fuat aydın – Bilal Yıldırım. 457-485. İstanbul: Açılım Kitap, 2012.
- Peterson, J. E.. “Bahrain: Reform-Promise and Reality”, Political Liberalization in the Persian Gulf. Haz. Joshua Teitelbaum. 157-187. New York: Columbia University Press, 2009.
- el-Rabve, Şeyh. Nuhbetü’l-Dehri fi Acaibi’l-Berri ve’l-Bahri. St.Petersburg: Matbaatü’l-Akâdemiyye, 1865.
- Receb, Maad Sâbır. “ed-Devrü’s-Siyasi ve’t-Ticari li’l-İmarâti’l-Arabiyye fi’l-Halîci’l-Arabi 1258- 1524”. Mecelletü Camiatu Tikrit li’l-Ulum 19/1 (2012): 313-332.
- Rihani, Ameen Fares. Around the Coasts of Arabia. Boston: Houghton Mifflin Company, 1930.
- Şahin, Hanifi. “Şia Düşüncesinde Ezanın Yapısı ve Geçirdiği Değişimlerin Dini Temeli”. e-makalat Mezhep Araştırmaları V/1 (2012): 35-65.
- es-Sehâvi, Muhammed b. Abdurrahman. ed-Dâvü’l-Lâmi li Ehli’l-Garni’t-Tasi. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1992.
- Subaşı, Emin. Bahreyn’de Kıyı Bankacılığı ve Bölge Ekonomilerine Katkısı. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2007.
- eş-Şefîi, Hasan Musa. “Rebîun em Ezme fi’l-Bahreyn?”. Mecelletü’d-Demogrâtiyye (2012): 131-140.
- Toumi, Habib. “Bahraini MPs Call for Imposing Martial Law”. Gulf News Bahrain, Erişim: 08 Haziran 2022. 2011,http://gulfnews.com/news/gulf/bahrain/bahraini-mps-callfor-imposing-martial-law-1.776319.
- Zahlan, Rosemaria Said. The Making of the Modern Gulf States. United Kingdom: Ithaca Press, 1998.
- Quilliam, Neil. “Political Reform in Bahrain: The Turning Tide, Anoushiravan Ehteshami”. Reform in the Middle East Oil Monarchies, Haz. Steven Wright. United Kingdom: Ithaca Press, 2008.
- Wright, Steven. “Fixing the Kingdom: Political Evolution and Socio-Economic Challenges in Bahrain”. CIRS Qatar Occasional Papers (2008): 1-18.
- Wright, Steven. “Generational Change and Elite-driven Reforms in the Kingdom of Bahrain”. Sir William Luce Fellowship Paper (2006): 5-28.
Toplam 74 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 9 Haziran 2022 |
| Kabul Tarihi | 22 Haziran 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022Cilt: 15 Sayı: 1 |
Cited By
Günümüz Ortadoğu İslâm Coğrafyasında Şîa ve Şiîlerin Durumu Üzerine Bir İnceleme
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi
https://doi.org/10.18403/emakalat.1311432
_____________________________________ ISSN 1309-5803 e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi _______________________________