The Presentation of Zaydiyya in Sunnī and Shi`ite Maqālāt Tradi-tion: A Comparative Approach to the Maqālāt of Abū l-Ḥasan al-Ashʿarī and Saʿd b. Abdullah al-Qummī
Öz
Zaydiyya, which is one of the main branches of Shīʿa that has survived until today, is considered to be the closest group to Sunnīsm with its theo-logical and political views. Zayd b. ʿAlī (d. 122/740), the grandson of ʿAlī b. Abī Tālib in the fifth generation, was left alone by the majority of the Shi’ites due to his views on the imāmate in the rebellion he started against the Umay-yads. Those who adopted Zayd b. ʿAlī 's views and followed him experienced some differences on their opinions over time. From a comparative perspective, this study deals with how Zaydiyya and its subsects being examined in some early samples of maqālāt tradition (one of the heresiography types) namely, Maqālāt al-islāmīyīn wa-ihtilāf al-musallīn written by Abū l-Ḥasan ʿAlī ibn İsmāʿīl ibn İsḥāq al-Ashʿarī (d. 324/935-6) and Kitāb al-maqālāt wa’l-firāq written by Saʿd b. Abdillah al-Qummī (d. 307/913-4). The main pur-pose of this study is to make a com-parative analysis by revealing how a branch of Shīʿa is described by two authoritative figures accepted in both Sunnī and Shīʿa as far as the history of Islamic sects concerned. This article has been prepared in accordance with re-search and publication ethical rules.
Anahtar Kelimeler
The History of Islamic Sects Zaydiyya Maqālāt al-Ashʿarī al-Qummī
Kaynakça
- Akman, Mustafa. “İtikadi Mezhepler Tarihinin Kaynakları: İçerik ve özellikleri”. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/2 (02 Temmuz 2019), 169-204.
- al-Ashʿarī, Abū al-Hasan ʿAlī ibn İsmāʿīl ibn İsḥāq. Maqālāt al-islāmīyīn wa-ihtilāf al-musallīn. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1963.
- al-Qummī, Saʿd b. Abdillah al-Ashʿarī Ebū Halef. Kitāb al-maqālāt wa’l-firāq. Tahran: Muassasa-i Matbuat-ı Atai, 1963.
- Bağdadi, Ebû Mansur Abdülkahir b Tahir b Muhammed Temimi Abdülkahir. Mezhepler arasındaki farklar: el- Fark beyne’l-fırak. çev. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1991.
- Eş’ari, Ebü’l-Hasan İbn Ebu Bişr Ali b İsmail b İshak. İlk dönem İslam mezhepleri. çev. Mehmet Dalkılıç; Ömer Aydın. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2005.
- Fettah, İrfan Abdülhamid. “Ebü’l-Hasen el-Eş‘arî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/444-447. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1995.
- İbn Hazm, el-Fasl:dinler ve mezhepler tarihi. çev. Halil İbrahim Bulut. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2017.
- Klein, Walter C. Abu’l-Hasan ’Ali ibn Ismail al-As’ari’s al-Ibanah ’an Usul ad-Diyânah (The Elucidation of Islâm’s Foundation): A Translation with Introduction and Notes. New York: American Oriental Society.
- Kummi, Ebu Halef el-. Şiî fırkalar: Kitâbu’l-makâlât ve’l-fırak/Fıraku’ş-Şia. çev. Hasan Onat, Sabri Hizmetli, Sönmez Kutlu, Ramazan Şimşek. Ankara: Ankara Okulu, 2004.
- Madelung, Wilfred. “Zaydiyya”. The Encyclopaedia of Islam. ed. P.J. Bearman et al. XI/477-481. Leiden: Brill, 2002.
- Muhammed Cevâd Meşkûr. “Sa’d b. Abdillah Eş’arî Kummî’nin ’Kitabu’l-Makâlât’ı ve Nevbahtî’nin ‘Fıraku’ş-Şîa’ Eseri ile Mukayesesi”. çev. Şahin Ahmetoğlu. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (01 Mayıs 2013), 223- 230.
- Onat, Hasan. “Maḳālâtü’l-İslâmiyyîn ve’ḫtilâfü’l-muṣallîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/406- 407. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003.
- Öz, Mustafa. “el-Makâlât ve’l-Fırak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/405. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003.
- Şehristani, Ebü’l-Feth Tâcüddîn (Lisânüddîn) Muhammed b Abdilkerîm b Ahmed. el-Milel ve’n-nihal. Beirut/ Lebanon: Resalah Publishers, 2015.
- Ümit, Mehmet. Zeydiyye- Mu’tezile etkileşimi : Zeyd b. Ali’den Kasım er-Ressi’nin ölümüne kadar. İstanbul : Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, 2010.
Sünnî ve Şiî Makâlât Geleneğinde Zeydiyye’nin Tanıtımı: Ebu’l Hasan el-Eş’ari ve Saʿd b. Abdullah el-Kummi’nin Makâlât’ın Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım
Öz
Şia’nın ortaya çıkışından günümüze kadar ulaşan ana kollarından biri olan Zeydilik, itikadi ve siyasi görüş-leriyle Şiîlik içerisinde Ehl-i Sünnet’e en yakın zümre olarak değerlendi-rilmektedir. Hz. Ali’nin beşinci ku-şaktan torunu olan Zeyd b. Ali (ö. 122/740), Emeviler’e karşı başlatmış olduğu isyan hareketinde imametle ilgili görüşlerinden dolayı pek çok Şiî tarafından yalnız bırakılmıştır. Zeyd b. Ali’nin görüşlerini benimseyen ve onu takip edenler zamanla birtakım görüş ayrılıkları yaşamışlardır. Bu çalışmada, ilk dönem kelam ve mez-hepler tarihi yazım türlerinden olan makalat geleneği içerisinde önemli bir yeri olan Ebu’l Hasan el-Eş’arî’nin (ö.324/935-6) Maḳālâtu’l İslâmiyyîn ve’ḫtilâfü’l-muṣallîn adlı eseri ile Saʿd b. Abdillâh el-Kummî’nin (ö.307/ 913-4) Kitābu’l-maḳālât ve’l-fıraḳ adlı eserinde karşı-laştırmalı olarak Zeydiyye mezhebi-nin (alt kolları ve itikâdi görüşleri) nasıl incelendiği ele alınacaktır. Şia içerisinden neş’et etmiş bir mezhebin hem Ehl-i Sünnet’in hem de Şiâ’nın otorite kabul ettiği kelam veya mez-hepler tarihçileri tarafından nasıl tasvir edildiğini ortaya koyarak kar-şılaştırmalı bir analizini yapmak bu çalışmanın temel gayesidir. Bu yazı, araştırma ve yayın etik kurallarına uyulmak suretiyle hazırlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akman, Mustafa. “İtikadi Mezhepler Tarihinin Kaynakları: İçerik ve özellikleri”. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/2 (02 Temmuz 2019), 169-204.
- al-Ashʿarī, Abū al-Hasan ʿAlī ibn İsmāʿīl ibn İsḥāq. Maqālāt al-islāmīyīn wa-ihtilāf al-musallīn. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1963.
- al-Qummī, Saʿd b. Abdillah al-Ashʿarī Ebū Halef. Kitāb al-maqālāt wa’l-firāq. Tahran: Muassasa-i Matbuat-ı Atai, 1963.
- Bağdadi, Ebû Mansur Abdülkahir b Tahir b Muhammed Temimi Abdülkahir. Mezhepler arasındaki farklar: el- Fark beyne’l-fırak. çev. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1991.
- Eş’ari, Ebü’l-Hasan İbn Ebu Bişr Ali b İsmail b İshak. İlk dönem İslam mezhepleri. çev. Mehmet Dalkılıç; Ömer Aydın. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2005.
- Fettah, İrfan Abdülhamid. “Ebü’l-Hasen el-Eş‘arî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/444-447. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1995.
- İbn Hazm, el-Fasl:dinler ve mezhepler tarihi. çev. Halil İbrahim Bulut. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2017.
- Klein, Walter C. Abu’l-Hasan ’Ali ibn Ismail al-As’ari’s al-Ibanah ’an Usul ad-Diyânah (The Elucidation of Islâm’s Foundation): A Translation with Introduction and Notes. New York: American Oriental Society.
- Kummi, Ebu Halef el-. Şiî fırkalar: Kitâbu’l-makâlât ve’l-fırak/Fıraku’ş-Şia. çev. Hasan Onat, Sabri Hizmetli, Sönmez Kutlu, Ramazan Şimşek. Ankara: Ankara Okulu, 2004.
- Madelung, Wilfred. “Zaydiyya”. The Encyclopaedia of Islam. ed. P.J. Bearman et al. XI/477-481. Leiden: Brill, 2002.
- Muhammed Cevâd Meşkûr. “Sa’d b. Abdillah Eş’arî Kummî’nin ’Kitabu’l-Makâlât’ı ve Nevbahtî’nin ‘Fıraku’ş-Şîa’ Eseri ile Mukayesesi”. çev. Şahin Ahmetoğlu. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (01 Mayıs 2013), 223- 230.
- Onat, Hasan. “Maḳālâtü’l-İslâmiyyîn ve’ḫtilâfü’l-muṣallîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/406- 407. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003.
- Öz, Mustafa. “el-Makâlât ve’l-Fırak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/405. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003.
- Şehristani, Ebü’l-Feth Tâcüddîn (Lisânüddîn) Muhammed b Abdilkerîm b Ahmed. el-Milel ve’n-nihal. Beirut/ Lebanon: Resalah Publishers, 2015.
- Ümit, Mehmet. Zeydiyye- Mu’tezile etkileşimi : Zeyd b. Ali’den Kasım er-Ressi’nin ölümüne kadar. İstanbul : Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, 2010.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | İngilizce |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 31 Mayıs 2022 |
| Kabul Tarihi | 21 Haziran 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022Cilt: 15 Sayı: 1 |
_____________________________________ ISSN 1309-5803 e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi _______________________________