Öz
İslâm tarihinde tasavvuf düşüncesi, hicretin 6. asrında tarikatlar biçiminde teşekkül etmiştir. Genelde kurucusu ya da kurucu kabul edilen şahısların ismine nispet edilen, Kâdirîlik, Nakşibendîlik, Kübrevîlik, Bayramîlik, Halvetîlik ve Bektâşîlik gibi isimlerle anılan pek çok tarikat doğmuştur. Bu tarikatlardan biri olan Bektâşîlik, Hacı Bektâş-ı Velî’ye nispet edilir. Osmanlı Devleti’nde padişaha bağlı piyade askerlerin birliği durumundaki Yeniçeri Ocağı’nın da tarikatı olan Bektâşîlik, Anadolu ve Balkan coğrafyasında yaygınlık gösteren bir tarikat olmuştur. Bektâşîliğin de tıpkı diğer tarikatlarda olduğu gibi kendine has zikir meclisi, adap-erkânı ve çeşitli törenleri ortaya çıkmıştır. Cem ismi verilen ve asıl itibariyle bir zikir meclisi olan dini ayinler, farklı maksat ve vesileler ile icra edilebilmektedir. Bektâşîlik tarikatına intisap için ikrâr adıyla bir cem tertip edilmekte, bu cemde yola yeni girecek ve talip olacak adaya yolun incelikleri öğretilmektedir. Bu çalışmamızda Bektâşî tarikatına biat edecek mürit adayının tarikata girişi maksadıyla düzenlenen ikrâr ceminin yapılışını, müellifi meçhul bir ikrârnâme risâlesinde geçtiği şekliyle ve yayın etiği ilkeleri çerçevesinde anlatmaya çalıştık.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abû Manneh, Butrus. Tarihi ve Kültürel Boyutlarıyla Türkiye’de Aleviler Bektâşîler Nusayrîler-1826’da Nakşibendî- Müceddidî ve Bektâşî Tarikatları. Trc. Ş. Tufan Buzpınar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
- Akgündüz- Öztürk, Ahmet-Said. Bilinmeyen Osmanlı. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 1999.
- Birge, John Kingsley. Bektâşîlik Tarihi. Selâmet Dergisi/Haftalık Mecmua, 1948.
- Bulut, Halil İbrahim - Yıldız, Harun. Alevîlik Bektâşîlik – Târihî, Dinî, Sosyal ve Güncel Boyutlarıyla. Ankara: Bilay Yayınları, 2021.
- Çınar, Erdoğan. Bronz Çağında Alevîlik. İstanbul: Kalkedon Yayınları, 2020.
- el-İsfahânî, Râgıp. Müfredâtü Elfâzi’l-Kur’an. Tah. Safvan Adnân Dâvûdî. Dımaşk: Dâru’l-Felah, 2002.
- İbn Hişam, Ebû Muhammed Abdülmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye. Trc. Abdülvehhab Öztürk. 4 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2014.
- İbn İshak. Siyer-i İbn İshak. Haz. Muhammed Hamidullah. İstanbul: Düşün Yayınları, 2012.
- İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İmâdüddin İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-Nihâye, Thk. Dr. Beşşar Avvad. 20 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2007.
- İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Muhammed b. Abdülkerim b. Abdülvâhid eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-Târîh. Tah. Muhammed Yusuf ed-Dekkâk. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2003.
- İkrârnâme, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Katalog no: BEL_Yz_O000027/20 Demirbaş no: 297.7 BİA 297.7 BİA 1, s. 327.
- İpek, Yasin- Işık, Harun vd. Şia’dan Kızılbaşlığa Türklerde Alevîlik. İstanbul: Ekim Yayınları, 2017.
- Kallek, Cengiz. “Biat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/120-124. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Kaplan, Doğan. Yazılı Kaynaklarına Göre Alevilik. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
- Kara, Mustafa. Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1995.
- Kaygusuz, Cafer. Alevî Yolunda Erkân-Diyarbakır Yöresi Örneği. İstanbul: Dörtkapı Yayınları, 2021.
- Komisyon. Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: DİB Yayınları, 2006.
- Korkmaz, Sıddık. Alevîlik Bektâşîlik Geleneği ve İslam. İstanbul: İz Yayıncılık, 2016.
- Kur’an-ı Kerîm ve Açıklamalı Meali. çev. Hayreddin Karaman - Ali Özek – İbrahim Kâfi Dönmez vd. Ankara: TDV Yayınları, 27. Basım, 2014.
- Kutlu, Sönmez. Alevîlik-Bektaşîlik Yazıları. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2008.
- Küçük, Musa. Bir Pîr’in Kaleminden Alevîlik. İstanbul: Dörtkapı Yayınları, 2020.
- Mélikoff, Iréne. Uyur İdik Uyardılar/Alevilik-Bektaşîlik Araştırmaları. Trc. Turan Alptekin. İstanbul: Demos Yayınları, 2011.
- Ocak, Ahmet Yaşar. Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
- Ocak, Ahmet Yaşar. “Balım Sultan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/17-18. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Ocak, Ahmet Yaşar. “Hacı Bektâş-ı Velî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/455-458. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
- Onat, Hasan. Yazılı Kaynaklarına Göre Alevîlik (Doğan Kaplan)-Şunuş Bölümü. Ankara: TDV Yayınları. 2019.
- Öz, Mustafa. Başlangıçtan Günümüze Şiîlik ve Kolları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
- Sarıkaya, Saffet. İslam Düşünce Tarihinde Mezhepler. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2019.
- Şerif, Mian M. İslam Düşüncesi Tarihi. Trc. Mustafa Armağan vd. 2 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014. Türer, Osman. “Biat (Tasavvufta)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/124-125. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Üçer, Cenksu. Anadolu’da Alevî Ocakları ve Grupları. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
- Üçer, Cenksu - Sarı, Rıza. "Dua, Gülbank ve Tercümanlar Üzerinden Alevî Nitelemeli Gelenek Hakkında Bazı
- Değerlendirmeler". e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 13 / 2 (Aralık 2020): 357-398. https://doi.org/10.18403/emakalat.841578.
- Üçer, Cenksu. Tokat Yöresinde Geleneksel Alevîlik. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
- Üzüm, İlyas. Tarihsel ve Kültürel Boyutlarıyla Alevîlik. İstanbul: İsam Yayınları, 2020.
- Vicdânî, M. Sadık. Hurûfîlik ve Bektaşîlik. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
- Yıldırım, İsmail. Bî‘at-nâme türüne bir örnek: Nakşî İbrahim Efendi’nin Bî‘at-nâme’si. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. Sayı Ö7, 341 – 356, 2020.
- Yılmaz, Hasan Kamil. Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
Öz
Sufism represents the mystical aspect of the religion of Islam. Sufism was formed as tariqats in the sixth century of the Migration. Tariqats are generally attributed to the names of the founders or persons considered to be founders. Many tariqats known as Kadiriyyah, Naqshibandiyyah, Kubraviyyah, Halvatiyyah and Bektashiyyah have emerged. Bektashiyyah, one of these tariqats, is attributed to Hacı Bektaş-ı Velî. The tariqat of the janissary corps in the Ottoman Empire is Bektashiyyah. Bektashiyyah was a tariqat that was widespread in Anatolia and the Balkan geography. Just like any other its own dhikr council, adap-staff and various ceremonies emerged. Religious rites performed under the name of Cem can be performed for different purposes and occasions. A cem ritual is organized to join the Bektashi tariqat. In this cem ritual, the fineness of the road is taught to the candidate who will enter and aspire to the road. In this study, I investigated the organization of the cem ritual, which was organized for the purpose of entering the disciple candidate who will join the Bektashi tariqat. This work is based on a historical manuscript whose author is unknown.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abû Manneh, Butrus. Tarihi ve Kültürel Boyutlarıyla Türkiye’de Aleviler Bektâşîler Nusayrîler-1826’da Nakşibendî- Müceddidî ve Bektâşî Tarikatları. Trc. Ş. Tufan Buzpınar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
- Akgündüz- Öztürk, Ahmet-Said. Bilinmeyen Osmanlı. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 1999.
- Birge, John Kingsley. Bektâşîlik Tarihi. Selâmet Dergisi/Haftalık Mecmua, 1948.
- Bulut, Halil İbrahim - Yıldız, Harun. Alevîlik Bektâşîlik – Târihî, Dinî, Sosyal ve Güncel Boyutlarıyla. Ankara: Bilay Yayınları, 2021.
- Çınar, Erdoğan. Bronz Çağında Alevîlik. İstanbul: Kalkedon Yayınları, 2020.
- el-İsfahânî, Râgıp. Müfredâtü Elfâzi’l-Kur’an. Tah. Safvan Adnân Dâvûdî. Dımaşk: Dâru’l-Felah, 2002.
- İbn Hişam, Ebû Muhammed Abdülmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye. Trc. Abdülvehhab Öztürk. 4 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2014.
- İbn İshak. Siyer-i İbn İshak. Haz. Muhammed Hamidullah. İstanbul: Düşün Yayınları, 2012.
- İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İmâdüddin İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-Nihâye, Thk. Dr. Beşşar Avvad. 20 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2007.
- İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Muhammed b. Abdülkerim b. Abdülvâhid eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-Târîh. Tah. Muhammed Yusuf ed-Dekkâk. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2003.
- İkrârnâme, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Katalog no: BEL_Yz_O000027/20 Demirbaş no: 297.7 BİA 297.7 BİA 1, s. 327.
- İpek, Yasin- Işık, Harun vd. Şia’dan Kızılbaşlığa Türklerde Alevîlik. İstanbul: Ekim Yayınları, 2017.
- Kallek, Cengiz. “Biat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/120-124. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Kaplan, Doğan. Yazılı Kaynaklarına Göre Alevilik. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
- Kara, Mustafa. Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1995.
- Kaygusuz, Cafer. Alevî Yolunda Erkân-Diyarbakır Yöresi Örneği. İstanbul: Dörtkapı Yayınları, 2021.
- Komisyon. Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: DİB Yayınları, 2006.
- Korkmaz, Sıddık. Alevîlik Bektâşîlik Geleneği ve İslam. İstanbul: İz Yayıncılık, 2016.
- Kur’an-ı Kerîm ve Açıklamalı Meali. çev. Hayreddin Karaman - Ali Özek – İbrahim Kâfi Dönmez vd. Ankara: TDV Yayınları, 27. Basım, 2014.
- Kutlu, Sönmez. Alevîlik-Bektaşîlik Yazıları. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2008.
- Küçük, Musa. Bir Pîr’in Kaleminden Alevîlik. İstanbul: Dörtkapı Yayınları, 2020.
- Mélikoff, Iréne. Uyur İdik Uyardılar/Alevilik-Bektaşîlik Araştırmaları. Trc. Turan Alptekin. İstanbul: Demos Yayınları, 2011.
- Ocak, Ahmet Yaşar. Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
- Ocak, Ahmet Yaşar. “Balım Sultan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/17-18. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Ocak, Ahmet Yaşar. “Hacı Bektâş-ı Velî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/455-458. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
- Onat, Hasan. Yazılı Kaynaklarına Göre Alevîlik (Doğan Kaplan)-Şunuş Bölümü. Ankara: TDV Yayınları. 2019.
- Öz, Mustafa. Başlangıçtan Günümüze Şiîlik ve Kolları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
- Sarıkaya, Saffet. İslam Düşünce Tarihinde Mezhepler. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2019.
- Şerif, Mian M. İslam Düşüncesi Tarihi. Trc. Mustafa Armağan vd. 2 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014. Türer, Osman. “Biat (Tasavvufta)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/124-125. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Üçer, Cenksu. Anadolu’da Alevî Ocakları ve Grupları. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
- Üçer, Cenksu - Sarı, Rıza. "Dua, Gülbank ve Tercümanlar Üzerinden Alevî Nitelemeli Gelenek Hakkında Bazı
- Değerlendirmeler". e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 13 / 2 (Aralık 2020): 357-398. https://doi.org/10.18403/emakalat.841578.
- Üçer, Cenksu. Tokat Yöresinde Geleneksel Alevîlik. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
- Üzüm, İlyas. Tarihsel ve Kültürel Boyutlarıyla Alevîlik. İstanbul: İsam Yayınları, 2020.
- Vicdânî, M. Sadık. Hurûfîlik ve Bektaşîlik. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
- Yıldırım, İsmail. Bî‘at-nâme türüne bir örnek: Nakşî İbrahim Efendi’nin Bî‘at-nâme’si. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. Sayı Ö7, 341 – 356, 2020.
- Yılmaz, Hasan Kamil. Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 5 Nisan 2021 |
| Kabul Tarihi | 29 Aralık 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021Cilt: 14 Sayı: 2 |
Cited By
BABAGÂN BEKTAŞİLİĞİNİN KOLEKTİF BELLEĞİ: ERKÂNNÂMELER VE TÜRKİYE’DEKİ NEŞRİ
Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi
https://doi.org/10.12981/mahder.1068528
_____________________________________ ISSN 1309-5803 e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi _______________________________