Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

DİN İŞLERİ YÜKSEK KURULU VE MEZHEP OLGUSUNA YAKLAŞIMI

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 2, 662 - 723, 31.12.2021
https://doi.org/10.18403/emakalat.1031365

Öz

Öz
Bu çalışma, Din İşleri Yüksek Kurulunun mezhep ya da faklı dinî anlayış ve uygulamalar hakkındaki yaklaşımını ele almaktadır. Diyanet İşleri Reisliği/Başkanlığı kurulduğu andan itibaren varlığını muhafaza eden Kurul, Başkanlığın “dinî konularda” en yüksek karar ve danışma organıdır. Bu vasfı nedeniyle Kurulun mezhep veya faklı dinî anlayış ve uygulamalar hakkındaki yaklaşımı ve fiilî tavrı önemlidir. Dinî düşünce ve hayatın mezhebî ve meşrebî telakkîler üzerinden anlamlandırılması ve sürdürülmesi, mezhep olgusunun Müslümanlar için daima esaslı bir unsur olması sonucunu doğurmuştur. Kurul bu olguyu tabiî bir durum olarak görmekte, mezhepleri, dinin ana kaynaklarının (Kitap ve Sünnet) anlaşılıp yorumlanmasında tarihsel süreçte ortaya çıkan görüş farklılıkları ve alternatif çözüm önerileri olarak telakkî etmekte, bu tarihî-kültürel birikimden olabildiğince yararlanmaktadır. Tevarüs ettiği kurumsal yapı, ilmî gelenek ve hizmet verdiği toplumun mezhep mensubiyetine bağlı olarak özellikle klasik konularda Hanefî görüşlerle hareket eden Kurul, gerektiğinde farklı mezheplerin görüşleriyle de hareket etmektedir. Yeni meselelerde ise fıkıh usulü ilkelerini ve bütün potansiyelini devrede tutarak Kitap ve Sünnet’in ma‘kul, maksûd ve mefhûmundan hareket edip fıkhın genel kuralları ile olguyu iyice tahlil etmekte, konunun uzmanlarıyla istişareler yapmaktadır. Bu durumda Kurulun kararlarının, belli bir mezhebin değil; kendi görüşlerini yansıttığını söylemek mümkündür. Bu ise “heyet ictihadı” veya “kolektif ictihad” olgusunun Kurul tarafından yerine getirildiğini göstermektedir.

Teşekkür

Bütün emeği geçenlere teşekkürler...

Kaynakça

  • AFM, Avrasya Fetva Meclisi (10-11 Mayıs 2017). https://avrasyafetva. diyanet.gov.tr/sayfa/toplantilar/1-toplanti.
  • Ak, Ahmet. “Büyük Selçuklular Döneminde Mâturîdî Temsilciler”. II. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Sempozyumu Selçuklularda Bilim ve Düşünce. 2/299-318. Konya: Selçuklu Belediyesi Yayınları, 2013.
  • Akgündüz, Ahmet. “Ebussuûd Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10:365-371. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
  • Altıkulaç, Tayyar. “Din Şurası”. Diyanet Gazetesi 335 (15 Mayıs 1978), 1, 15.
  • Altıkulaç, Tayyar. Zorlukları Aşarken. I-III. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2016.
  • Altuntaş, Halil. “Türkçe İbadet Meselesi”. Diyanet İlmi Dergi 34/1 (1998), 51-70.
  • Altuntaş, Halil. Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu (Tarihçe, Oluşum, İşleyiş ve Faaliyetler). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
  • Apaydın, H. Yunus., “İctihad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/432-445. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Arıkan, Adem. “İslâm Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı” İslâmi Araştırmalar 29/2 (2018), 348-379.
  • Aydın, Mehmet Akif. “Osmanlılar: Hukukî-Adlî Yapı” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33: 515-521. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Bardakoğlu, Ali. “Hanefî Mezhebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16:1-21. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
  • Bardakoğlu, Ali. 21. Yüzyıl Türkiye’sinde Din ve Diyanet. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2010.
  • Bedir, Murteza. “Fetva ve Değişim: Geleneksel Fıkıh Yönteminde Büyük Kırılma”. Hanefîlerde Mezhep Usûlü, Şerhu Ukûdi resmi’l-müftî. İbn Âbidîn, çev. Şenol Saylan. 15-52. İstanbul: Klasik Yayınları, 2016.
  • Bedir, Murteza. “Usûl-i Fıkhın Geçmişte ve Günümüzdeki Müfredatı -Fıkıh Usûlü Tasavvurunda Büyük Değişim: Fıkıh Usûlü Ders İçeriği Üzerinden Bir İnceleme”. Kelâm İlmi ve İslâm Hukukunda İçerik Sorunları: Tartışmalı İlmî İhtisas Toplantısı. 305-337. İstanbul: Üsküdar Belediyesi Yayınları, 2017.
  • Bulut, Halil İbrahim. Dünden Bugüne Siyasi-İtikâdi İslam Mezhepleri Tarihi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 6. Baskı, 2021.
  • Büyükkara, Mehmet Ali. “İslam Kaynaklı Mezheplerin Ortadoğu’daki Coğrafi Dağılımı ve Tahmini Nüfusları”. e- Makâlât Mezhep Araştırmaları 6/2 (2013), 321-354.
  • Büyükkara, Mehmet Ali. “Dini Gruplaşmanın Doğası: Kişilikler, Zihniyetler, Cemaatler, Mezhepler”. Uluslararası Rahmet ve Çatışma Bağlamında İslam Mezhepleri Sempozyumu Bildirileri, 25-27 Mart 2016. 157-171. Konya: Karaman İslami İlimler Derneği Yayınları, 2017.
  • Büyükkara, Mehmet Ali. “Mezhep ve Mezhepçilik”. İlahiyat Akademi: Altı Aylık Uluslararası Akademik Araştırma Dergisi 5 (2017), 1-9.
  • Câbirî, Muhammed Âbid. Arap-İslâm Kültürünün Akıl Yapısı, Arap-İslâm Kültüründeki Bilgi Sistemlerinin Eleştirel Bir Analizi. Çev. Burhan Köroğlu, Hasan Hacak, Ekrem Demirli. İstanbul: Kitabevi 1999.
  • Coştu, Kamil. “2012-2015 Yılları Arasında Din İşleri Yüksek Kurulu’na İntikal Eden Soruların Yaygın Din Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10/2 (2017), 1061-1081.
  • Çakır, Ruşen – Bozan, İrfan. Sivil, Şeffaf ve Demokratik Bir Diyanet İşleri Mümkün mü? İstanbul: Tesev Yayınları, 2005.
  • Çınar, Mahmut. “D.İ.B. Din İşleri Yüksek Kurulu’na Sorulan Sorular Bağlamında Mehdîlik”. Halkın Soruları Bağlamında Günümüz İnanç Problemleri Sempozyumu: XVIII. Kelam Anabilim Dalları Koordinasyon Toplantısı (24-25 Mayıs 2013, İstanbul). 108-120. İstanbul: Bağcılar Belediyesi Yayınları, 2016.
  • Dadaş, Mustafa Bülent. “Kuruluşundan Günümüze Din İşleri Yüksek Kurulu’nun Fetva Siyaseti”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 13/25-26 (2015), 37-74.
  • Dadaş, Mustafa Bülent. “Bir Fetva Belirleme Yöntemi Olarak Heyet İçtihadı ve İslam Dünyasında Bu Amaçla Kurulan Fıkıh Meclisleri”. Bilimname: Düşünce Platformu 28 (2015/1), 311-342.
  • Dağcı, Şamil. “Din İşleri Yüksek Kurulu Kararlarına Fetva Konseptinde Bir Yaklaşım”. Diyanet İlmi Dergi 38/4 (2002), 5-20.
  • DİB 3665’e Ek Kanun, Diyanet İşleri Başkanlığı Teşkilât ve Vazifeleri Hakkındaki 2800 Sayılı Kanunda Bazı Değişiklikler Yapılmasına Dair Olan 3665 Sayılı Kanuna Ek Kanun (Kanun No: 5634). Resmî Gazete 7469 (29 Mart 1950). Erişim 10 Ekim 2021. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7469.pdf.
  • DİB Kanun 633, Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun (Kanun No. 633). Resmî Gazete 12038 (2 Temmuz 1965). Erişim 5 Eylül 2021. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.633.pdf.
  • DİB Değişiklik Kanun, Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Kanun No: 6002). Resmî Gazete 27640 (13.07.2010). Erişim 5 Eylül 2021. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/07/20100713-2.htm.
  • DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Nuri Yılmaz’ın Konuşmaları ve Makaleleri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığın Yayınları, 1-7 cilt, 1996-2002.
  • DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. 2006 Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
  • DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. 2007 Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
  • DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. 2010 Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2010.
  • DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. 2020 Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
  • Din İşleri Yüksek Kurulu, Fetvalar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 4. Baskı, 2018.
  • DİYK, Din İşleri Yüksek Kurulu. İnternet Sayfası. Erişim 15 Ekim 2021. https://fetva.diyanet.gov.tr/.
  • DİYK, Din İşleri Yüksek Kurulu. “Fetva Yöntemimiz”. Erişim 10 Ekim 2021.https://kurul.diyanet.gov.tr/FetvaYontem.
  • DİYK, Din İşleri Yüksek Kurulu. K. 1997/130 (04 Aralık 1997). https://kurul.diyanet.gov.tr/Karar-Mutalaa- Cevap/2610/turkce-ibadet-meselesi.
  • DİYK, Din İşleri Yüksek Kurulu. K.1993/6 (03 Şubat 1993). https://kurul.diyanet.gov.tr/Karar-Mutalaa- Cevap/2471/tesettur-ile-ilgili-karar.
  • DİYK, Din İşleri Yüksek Kurulu. K. 130 (04 Aralık 1997). Erişim tarihi: 03 Ekim 2021. https://kurul.diyanet.gov.tr/Karar-Mutalaa-Cevap/2610/turkce-ibadet-meselesi.
  • DİYK, Din İşleri Yüksek Kurulu. Kararlar ve Mütalaalar. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021. https://kurul.diyanet.gov.tr/KurulKarar/.
  • DİYK. Din İşleri Yüksek Kurulu. “Sigara İçmenin dini hükmü nedir”. Erişim tarihi: 03 Ekim 2021. https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/38295/sigara-icmenin-dini-hukmu-nedir-?
  • DİYK, Din İşleri Yüksek Kurulu. “Uluslararası Namaz Vakitleri Kongresi Başladı”. Erişim 20 Ekim 2021. https://kurul.diyanet.gov.tr/Duyuru-Detay/Duyurular/827/uluslararasi-namaz-vakitleri-kongresi-basladi.
  • DİYK, Din İşleri Yüksel Kurulu Başkanlığı. “Teşkilat Şeması”. Erişim 10 Ekim 2021. https://kurul.diyanet.gov.tr/Teskilat-Semasi.
  • DİYKTÇU, Diyanet İşleri Başkanlığı Toplantı ve Çalışma Usulleri ile Kurul Başkan, Üye, Raportör ve
  • Mütercimlerinin Nitelikleri ve Görevleri Hakkında Yönetmelik. Resmî Gazete 12389 (1 Eylül 1996). Erişim 10 Ekim 2021. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/12389.pdf.
  • Dursun, Davut. Yönetim-Din İlişkileri Açısından Osmanlı Devletinde Siyaset ve Din. İstanbul: İşaret Yayınları, 2. Baskı, 1992.
  • Doğan, Lütfi. Toplumun Temelini Sarsan Belli Başlı Problemler (Huzur ve Saadetin Esasları). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 10. Baskı, 2016.
  • Erbaş, Ali. “2020 Kurul Seçimi Konuşması”. Erişim 10 Ekim 2021. https://diyanet.gov.tr/tr- TR/Kurumsal/Detay/29882/din-isleri-yuksek-kurulu-yeni-baskanini-secti.
  • Erşahin, Seyfettin. “Bir Cumhuriyet Kurumu Olarak Diyanet İşleri Başkanlığının Tarihi Kökeni (Ümmet Yapısından Millet Yapısına)”. Din Hizmetleri ve Din Eğitiminde Türkiye Tecrübesi. 9-45. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2019.
  • Fığlalı, Ethem Ruhi. “Mezheplerin Doğuşuna Tesir Eden Sebepler”. İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi [Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi] 4 (1980), 115-131.
  • Gömbeyaz, Kadir – Dündar, Muhammed Mücahid. “İslâm Mezhepler Tarihine Giriş”. İslâm Mezhepleri Tarihi. Edit. Mehmet Saffet Sarıkaya, Mehmet Ümit. 1-32. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2020.
  • Görgülü, Ülfet. “Din İşleri Yüksek Kuruluna Gelen Sorular Bağlamında Mahremiyet Algıları”. Din Gelenek ve Ahlak Bağlamında Mahremiyet Algıları Sempozyumu (27-29 Mart 2015 Ordu). 2/113-127. Samsun: Ordu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2016.
  • Görgülü, Ülfet. “Din İşleri Yüksek Kurulunun Tıbbi Konulardaki Fetvalarına İlişkin Metodolojik Bir Değerlendirme”. Fıkıh ve Biyoetik: İslam Hukuku Bakımından Tıbbi Konularda Karar Verme Süreci-2.181-195. İstanbul: İsar Yayınları, 2021.
  • Görmez, Mehmet. “2015 Kurul Seçimi Konuşması”. Erişim 10 Ekim 2021. https://www.youtube.com/watch? v=HrKvAzy7WKs.
  • Görmez, Mehmet. “Uluslararası Hicrî Takvim Birliği Kongresi Sonuç Bildirgesi”.YouTube. Yayın Tarihi: 28 Mayıs 2016. https://www.diyanet.tv/hicri-takvim-birligi-kongresi.
  • Gözaydın, İştar. Diyanet Türkiye Cumhuriyeti’nde Dinin Tanzimi. İstanbul: İletişim, 2020.
  • İğde, Muhyettin. “Fıkıh ve İtikad Arasında Hanbelîlik: Selefiliğin Teolojik Arka Planı Üzerine Bir İnceleme”. İlahiyat Akademi: Altı Aylık Uluslararası Akademik Araştırma Dergisi 1/1-2 (2015), 91-106.
  • İpşirli, Mehmet. “Şeyhlisâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39: 91-96. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
  • İstanbul Müftülüğü. “Uluslararası Hicrî Takvim Birliği Kongresi Sonuç Bildirgesi”. Erişim 10 Ekim 2021.https://istanbul.diyanet.gov.tr/Sayfalar/contentdetail.aspx?MenuCategory=Kurumsal&contentid=233.
  • Kalaycı, Mehmet. “Eşarilik”. İslam Mezhepleri Tarihi. Ed. Hasan Onat-Sönmez Kutlu. 395-422. Ankara: Grafiker Yayınları, 2. Baskı, 2013.
  • Kalaycı, Mehmet. “Mezhepleri veya Dinî Hareketleri Tamamlan(Ma)mış Kimliksel Süreçler Olarak Okumak”. Kur’an ve Toplumsal Bütünleşme (Mezhepler ve Dinî Gruplar Arası İlişkiler). 227-245. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi ve Kurav Yayınları, 2015.
  • Kalaycı, Mehmet. “Mâtürîdî-Hanefî Aidiyetin Osmanlı’daki İzdüşümleri”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 20/2 (2016), 9-72.
  • Kara, İsmail. Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi. 2 cilt. İstanbul: Risale, 2. Baskı, 1987.
  • Kayapınar, Hüseyin. “Din İşleri Yüksek Kurulu’nun İmkânları ve Dini Soruları Cevaplandırma Usulü”. Dini Danışmanlık Hizmetleri ve Fetva Konsepti İstişare Toplantısı, 11-13 Aralık 2009. 39-46. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
  • Kazıcı, Ziya. “Osmanlılarda Şeyhülislâmlık Müessesesi”. İslâm Medeniyeti 5/2 (1981), 39-68.
  • Keleş, Ekrem. “Hicrî Takvim Birliği”. YouTube. Yayın Tarihi: 27 Mayıs 2016. https://www.diyanet.tv/hicri-takvim- birligi-kongresi.
  • Keskin, Mehmet. “Din İşleri Yüksek Kuruluna Ulaşan Sorular Işığında Sorun”. Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı-III (10-12 Aralık 2010, Afyonkarahisar). 466-468. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
  • Keskin, Mehmet. “Eş‘arîlik”. İslâm Mezhepleri Tarihi. Edit. Mehmet Saffet Sarıkaya, Mehmet Ümit. 253-266. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2020.
  • KHK 416, Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında 633 Sayılı Kanunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. Erişim 10 Ekim 2021. https://www2.tbmm.gov.tr/d23/1/1-0162.pdf.
  • KHK 703, Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (Kararname No: 703). Resmî Gazete 30473 (3. Mükerrer) (09 Temmuz 2018), KHK No: 703, m. 141. Erişim 5 Eylül 2021. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180709M3.pdf.
  • Kiraz, Gülseren. Sosyal ve Siyasi Değişimlerin Kurumlara Etkisi: Din İşleri Yüksek Kurulu Kararları Örneği. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
  • Koca, Fatih. İslam Medeniyetinde Salâ ve Salavat Geleneği -Anadolu Örneği-. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Baskı, 2017.
  • Koca, Ferhat. “Fetvahane”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/496-500. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
  • Koç, Ahmet. “Diyanet İşleri Başkanlığı ve Yaygın Din Eğitimi”. Din Hizmetleri ve Din Eğitiminde Türkiye Tecrübesi. 113-172. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2019.
  • Kuruluşundan Günümüze Diyanet İşleri Başkanlığı Tarihçe-Teşkilat-Hizmet ve Faaliyetler (1924-1997). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1999.
  • Kutlu, Sönmez. İslam Düşüncesinde İlk Gelenekçiler Hadis Taraftarlarının İman Anlayışı Bağlamında Bir Zihniyet Analizi. Ankara: Kitâbiyât, 2000.
  • Kutlu, Sönmez. “Bilinen ve Bilinmeyen Yönleriyle İmam Mâturîdî”, İmam Mâturîdî ve Maturidilik. 17-55. Ankara: Kitâbiyât, 2003.
  • Kutlu, Sönmez. Mezhepler Tarihine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2008.
  • Kutlu, Sönmez. “Maturidilik”. İslâm Mezhepleri Tarihi. Edit. Hasan Onat, Sönmez Kutlu. 365-394. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
  • Okumuş, Ejder. “Dindarlık ve Diyanet”. Eski Yeni: Üç Aylık Düşünce Dergisi 10 (2008), 39-44.
  • Okur, Kâşif Hamdi. “Ebu Hanife ve Ana Dilde İbadet”. İslâmî Araştırmalar 15/1-2 [Ebû Hanîfe Özel Sayısı] (2002), 83-90.
  • Okur, Kaşif Hamdi. “Son Dönem Osmanlı Düşüncesinde Fıkıh Alanındaki Tartışma ve Yaklaşımlar”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 12/23 (2014), 9-31.
  • Okur, Kaşif Hamdi. Fetvada Dil ve Üslup. Ankara: Anadolu Ay Yayınları, 2020.
  • Onat, Hasan - Kutlu, Sönmez. “İslâm Mezhepler Tarihine Giriş”. İslâm Mezhepleri Tarihi. Edit. Hasan Onat, Sönmez Kutlu. 19-60. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
  • Özcan, Nuri. “Kültür ve Geleneğimizde Teravih Namazı-Mûsiki İlişkisi”. Din ve Hayat: İstanbul Müftülüğü Dergisi 5 (2008), 60-63.
  • Salman, Yüksel. “Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınlarında Kadın”. Türkiye V. Dini Yayınlar Kongresi-Kadın Konulu Dini Yayınlar -Tebliğler-Müzakereler. 399-407. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
  • Sarıkaya, Mehmet Saffet. Anadolu Alevîliğinin Tarihî Arka Planı (XI-XIII. Yüzyıl)T. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2003.
  • Sarıkaya, Mehmet Saffet. “Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınlarında Mezhebî Tutum ve Eğilimler”. İslâmi Araştırmalar 29/2 (2018), 268-287.
  • Taş, Kemaleddin. Türk Halkının Gözüyle Diyanet. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
  • Taş, Kemalettin. “Osmanlı Yönetim Sisteminde Şeyhülislamlık Kurumu -Sosyolojik Bir Çözümleme-”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/1 (2005), 81-102.
  • Teber, Ömer Faruk. “Mezheplerin Ortaya Çıkış Nedenleri”. İslâm Mezhepleri Tarihi. Edit. Mehmet Ali Büyükkara. 27-38. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2010.
  • Timur, İhsan. Mâturîdîlik”. İslâm Mezhepleri Tarihi. Edit. Mehmet Saffet Sarıkaya, Mehmet Ümit. 235-252. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2020.
  • Türkiye Diyanet Vakfı. Kurban. Erişim 27.11.2021. https://tdv.org/tr-TR/faaliyetlerimiz/kurban.
  • Türkiye’de Dini Hayat Araştırması. Haz. Diyanet İşleri Başkanlığı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2014.
  • Uludağ, Süleyman. İslâm Düşüncesinin Yapısı, Selef, Kelâm, Tasavvuf, Felsefe. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1979.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1984.Yaman, Ahmet. Fetva Usûlü ve Âdâbı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2017.
  • Üçer, “Cenksu. “Mezhep Olgusu ve Mezhepçilik Ekseninde İhtilâf Ahlâkı”. Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri Reisliği Yıllığı] 53/3 (2017), 135-162.
  • Üçer, Cenksu - Çelebi, Hatice Kübra. “Diyanet Aylık Dergi ile Başyazılarının Gündem Konuları ve Başyazılarda Yer Verilen Kur’an Ayetleri Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. Journal of Analytic Divinity 5/2 (2021), 134-172.
  • Ülger, Şeyma. Modern Fetva Kurumlarının Verdiği Tıbbî Fetvaların Tahlili (Mecmau’l-Fıkhi’l İslamî Eddüvelî Örneği). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
  • Yaman, Ahmet. “Klasikler Üzerinden Ortak Bir Din Dili Oluşturulabilir mi?”. Türkiye IV. Dini Yayınlar Kongresi: Dini Klasikler: Tebliğler-Müzakereler. 247-250. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
  • Yaman, Ahmet. “Fetvâ ve Mezhep Fetvâ Usûlü ve Tarihinin Tartışmalı Bir Konusu Olarak Fetvâ-Mezhep İlişkisi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48 (2015), 5-34.
  • Yaman, Ahmet. Fetva Usûlü ve Âdâbı. İstanbul: İfavYayınları, 2017.
  • Yaman, Ahmet. “T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu’nun Fetva Yöntemi”. Din Hizmetleri ve Din Eğitiminde Türkiye Tecrübesi. 47-70 Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2019.
  • Yaman, Ahmet. “Riâsetü’ş-Şuûni’d-Dîniyye fî Türkiyâ Turuku ve Esâlîbu Isdâri’l-Fetâvâ min Kıbeli’l-Meclisi’l-E‘lâ li’ş-Şuûni’d-Dîniyye”. Mecelletü’d-Diyâneti’l-‘İlmiyye bi’l-Lüğati’l-‘Arabiyye/Diyanet Arapça İlmi Dergi 1 (2019), 61-95.
  • Yavuzer, Hasan. Çağdaş Din Hizmeti ve Diyanet İşleri Başkanlığı-Dini Otorite ve Teşkilatların Sosyolojik Analizi. Kayseri: Laçin Yayınları, 2. Basım, 2006.
  • Yazıcıoğlu, Mustafa Said. “Başyazı: Din İşleri Yüksek Kurulu Oluşurken”. Diyanet Gazetesi 375 (1990), 1, 26.
  • Yazıcıoğlu, Mustafa Said. Ne Yan Yana Ne Karşı Karşıya Anılar. İstanbul: Alfa Yayıncılık, 2013.
  • Yılmaz, Mehmet Nuri. “Kurul Toplantısı Açılış Konuşması”. Diyanet Aylık Dergi 17 (1992), 31-32.
  • IX. Avrasya İslâm Şurası Sonuç Bildirgesi (14 Ekim 2016). https://avrasyaİslâmsurasi.diyanet.gov.tr/tr- TR/Declaration/ Detail/9.

The High Board of Religious Affairs and Its Approach to the Phenomenon of the Sect/al-Madhhab

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 2, 662 - 723, 31.12.2021
https://doi.org/10.18403/emakalat.1031365

Öz

This study deals with the approach of the High Board of Religious Affairs about sects or different religious understandings and practices. The Board which has maintained its existence since the establishment of the Presidency of Religious Affairs, is the highest decision and advisory body of the Presidency on "religious matters". Because of this characteristic, the approach and practical attitude of the Board about sects or different religious understandings and practices are important. The meaning and maintenance of religious thought and life through sectarian and sectarian considerations has led to the fact that the phenomenon of sect has always been an essential element for Muslims. The Board sees this phenomenon as a natural state of affairs, considers sects as differences of opinion and alternative solutions that have emerged in the historical process in understanding and interpreting the main sources of religion (Holy Quran and the Prophetic Traditions/Sunnah), and also makes use of this historical-cultural accumulation as much as possible. Depending on the institutional structure inherits, the scientific tradition, and the sectarian affiliation of the society it serves, the Board, which acts according to Hanafi's school of thought, especially on classical issues, also acts with the opinions of different sects when necessary. In new issues, by taking into consideration the principles of jurisprudential/fiqh method and all its potential, Board analyzes the general rules of jurisprudence/fiqh and the phenomenon by acting on plausible notions of the Holy Book and Sunnah, and consults with the experts on the subject. In this case, it is possible to say that the Board reflects its views on the decisions of the Board, not on a certain sect. This shows that the concept of "Ijtihad of Board" or "Collective Ijtihad" is fulfilled by the Board.

Kaynakça

  • AFM, Avrasya Fetva Meclisi (10-11 Mayıs 2017). https://avrasyafetva. diyanet.gov.tr/sayfa/toplantilar/1-toplanti.
  • Ak, Ahmet. “Büyük Selçuklular Döneminde Mâturîdî Temsilciler”. II. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Sempozyumu Selçuklularda Bilim ve Düşünce. 2/299-318. Konya: Selçuklu Belediyesi Yayınları, 2013.
  • Akgündüz, Ahmet. “Ebussuûd Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10:365-371. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
  • Altıkulaç, Tayyar. “Din Şurası”. Diyanet Gazetesi 335 (15 Mayıs 1978), 1, 15.
  • Altıkulaç, Tayyar. Zorlukları Aşarken. I-III. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2016.
  • Altuntaş, Halil. “Türkçe İbadet Meselesi”. Diyanet İlmi Dergi 34/1 (1998), 51-70.
  • Altuntaş, Halil. Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu (Tarihçe, Oluşum, İşleyiş ve Faaliyetler). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
  • Apaydın, H. Yunus., “İctihad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/432-445. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Arıkan, Adem. “İslâm Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı” İslâmi Araştırmalar 29/2 (2018), 348-379.
  • Aydın, Mehmet Akif. “Osmanlılar: Hukukî-Adlî Yapı” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33: 515-521. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Bardakoğlu, Ali. “Hanefî Mezhebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16:1-21. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
  • Bardakoğlu, Ali. 21. Yüzyıl Türkiye’sinde Din ve Diyanet. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2010.
  • Bedir, Murteza. “Fetva ve Değişim: Geleneksel Fıkıh Yönteminde Büyük Kırılma”. Hanefîlerde Mezhep Usûlü, Şerhu Ukûdi resmi’l-müftî. İbn Âbidîn, çev. Şenol Saylan. 15-52. İstanbul: Klasik Yayınları, 2016.
  • Bedir, Murteza. “Usûl-i Fıkhın Geçmişte ve Günümüzdeki Müfredatı -Fıkıh Usûlü Tasavvurunda Büyük Değişim: Fıkıh Usûlü Ders İçeriği Üzerinden Bir İnceleme”. Kelâm İlmi ve İslâm Hukukunda İçerik Sorunları: Tartışmalı İlmî İhtisas Toplantısı. 305-337. İstanbul: Üsküdar Belediyesi Yayınları, 2017.
  • Bulut, Halil İbrahim. Dünden Bugüne Siyasi-İtikâdi İslam Mezhepleri Tarihi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 6. Baskı, 2021.
  • Büyükkara, Mehmet Ali. “İslam Kaynaklı Mezheplerin Ortadoğu’daki Coğrafi Dağılımı ve Tahmini Nüfusları”. e- Makâlât Mezhep Araştırmaları 6/2 (2013), 321-354.
  • Büyükkara, Mehmet Ali. “Dini Gruplaşmanın Doğası: Kişilikler, Zihniyetler, Cemaatler, Mezhepler”. Uluslararası Rahmet ve Çatışma Bağlamında İslam Mezhepleri Sempozyumu Bildirileri, 25-27 Mart 2016. 157-171. Konya: Karaman İslami İlimler Derneği Yayınları, 2017.
  • Büyükkara, Mehmet Ali. “Mezhep ve Mezhepçilik”. İlahiyat Akademi: Altı Aylık Uluslararası Akademik Araştırma Dergisi 5 (2017), 1-9.
  • Câbirî, Muhammed Âbid. Arap-İslâm Kültürünün Akıl Yapısı, Arap-İslâm Kültüründeki Bilgi Sistemlerinin Eleştirel Bir Analizi. Çev. Burhan Köroğlu, Hasan Hacak, Ekrem Demirli. İstanbul: Kitabevi 1999.
  • Coştu, Kamil. “2012-2015 Yılları Arasında Din İşleri Yüksek Kurulu’na İntikal Eden Soruların Yaygın Din Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10/2 (2017), 1061-1081.
  • Çakır, Ruşen – Bozan, İrfan. Sivil, Şeffaf ve Demokratik Bir Diyanet İşleri Mümkün mü? İstanbul: Tesev Yayınları, 2005.
  • Çınar, Mahmut. “D.İ.B. Din İşleri Yüksek Kurulu’na Sorulan Sorular Bağlamında Mehdîlik”. Halkın Soruları Bağlamında Günümüz İnanç Problemleri Sempozyumu: XVIII. Kelam Anabilim Dalları Koordinasyon Toplantısı (24-25 Mayıs 2013, İstanbul). 108-120. İstanbul: Bağcılar Belediyesi Yayınları, 2016.
  • Dadaş, Mustafa Bülent. “Kuruluşundan Günümüze Din İşleri Yüksek Kurulu’nun Fetva Siyaseti”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 13/25-26 (2015), 37-74.
  • Dadaş, Mustafa Bülent. “Bir Fetva Belirleme Yöntemi Olarak Heyet İçtihadı ve İslam Dünyasında Bu Amaçla Kurulan Fıkıh Meclisleri”. Bilimname: Düşünce Platformu 28 (2015/1), 311-342.
  • Dağcı, Şamil. “Din İşleri Yüksek Kurulu Kararlarına Fetva Konseptinde Bir Yaklaşım”. Diyanet İlmi Dergi 38/4 (2002), 5-20.
  • DİB 3665’e Ek Kanun, Diyanet İşleri Başkanlığı Teşkilât ve Vazifeleri Hakkındaki 2800 Sayılı Kanunda Bazı Değişiklikler Yapılmasına Dair Olan 3665 Sayılı Kanuna Ek Kanun (Kanun No: 5634). Resmî Gazete 7469 (29 Mart 1950). Erişim 10 Ekim 2021. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7469.pdf.
  • DİB Kanun 633, Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun (Kanun No. 633). Resmî Gazete 12038 (2 Temmuz 1965). Erişim 5 Eylül 2021. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.633.pdf.
  • DİB Değişiklik Kanun, Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Kanun No: 6002). Resmî Gazete 27640 (13.07.2010). Erişim 5 Eylül 2021. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/07/20100713-2.htm.
  • DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Nuri Yılmaz’ın Konuşmaları ve Makaleleri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığın Yayınları, 1-7 cilt, 1996-2002.
  • DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. 2006 Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
  • DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. 2007 Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
  • DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. 2010 Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2010.
  • DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. 2020 Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
  • Din İşleri Yüksek Kurulu, Fetvalar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 4. Baskı, 2018.
  • DİYK, Din İşleri Yüksek Kurulu. İnternet Sayfası. Erişim 15 Ekim 2021. https://fetva.diyanet.gov.tr/.
  • DİYK, Din İşleri Yüksek Kurulu. “Fetva Yöntemimiz”. Erişim 10 Ekim 2021.https://kurul.diyanet.gov.tr/FetvaYontem.
  • DİYK, Din İşleri Yüksek Kurulu. K. 1997/130 (04 Aralık 1997). https://kurul.diyanet.gov.tr/Karar-Mutalaa- Cevap/2610/turkce-ibadet-meselesi.
  • DİYK, Din İşleri Yüksek Kurulu. K.1993/6 (03 Şubat 1993). https://kurul.diyanet.gov.tr/Karar-Mutalaa- Cevap/2471/tesettur-ile-ilgili-karar.
  • DİYK, Din İşleri Yüksek Kurulu. K. 130 (04 Aralık 1997). Erişim tarihi: 03 Ekim 2021. https://kurul.diyanet.gov.tr/Karar-Mutalaa-Cevap/2610/turkce-ibadet-meselesi.
  • DİYK, Din İşleri Yüksek Kurulu. Kararlar ve Mütalaalar. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021. https://kurul.diyanet.gov.tr/KurulKarar/.
  • DİYK. Din İşleri Yüksek Kurulu. “Sigara İçmenin dini hükmü nedir”. Erişim tarihi: 03 Ekim 2021. https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/38295/sigara-icmenin-dini-hukmu-nedir-?
  • DİYK, Din İşleri Yüksek Kurulu. “Uluslararası Namaz Vakitleri Kongresi Başladı”. Erişim 20 Ekim 2021. https://kurul.diyanet.gov.tr/Duyuru-Detay/Duyurular/827/uluslararasi-namaz-vakitleri-kongresi-basladi.
  • DİYK, Din İşleri Yüksel Kurulu Başkanlığı. “Teşkilat Şeması”. Erişim 10 Ekim 2021. https://kurul.diyanet.gov.tr/Teskilat-Semasi.
  • DİYKTÇU, Diyanet İşleri Başkanlığı Toplantı ve Çalışma Usulleri ile Kurul Başkan, Üye, Raportör ve
  • Mütercimlerinin Nitelikleri ve Görevleri Hakkında Yönetmelik. Resmî Gazete 12389 (1 Eylül 1996). Erişim 10 Ekim 2021. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/12389.pdf.
  • Dursun, Davut. Yönetim-Din İlişkileri Açısından Osmanlı Devletinde Siyaset ve Din. İstanbul: İşaret Yayınları, 2. Baskı, 1992.
  • Doğan, Lütfi. Toplumun Temelini Sarsan Belli Başlı Problemler (Huzur ve Saadetin Esasları). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 10. Baskı, 2016.
  • Erbaş, Ali. “2020 Kurul Seçimi Konuşması”. Erişim 10 Ekim 2021. https://diyanet.gov.tr/tr- TR/Kurumsal/Detay/29882/din-isleri-yuksek-kurulu-yeni-baskanini-secti.
  • Erşahin, Seyfettin. “Bir Cumhuriyet Kurumu Olarak Diyanet İşleri Başkanlığının Tarihi Kökeni (Ümmet Yapısından Millet Yapısına)”. Din Hizmetleri ve Din Eğitiminde Türkiye Tecrübesi. 9-45. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2019.
  • Fığlalı, Ethem Ruhi. “Mezheplerin Doğuşuna Tesir Eden Sebepler”. İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi [Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi] 4 (1980), 115-131.
  • Gömbeyaz, Kadir – Dündar, Muhammed Mücahid. “İslâm Mezhepler Tarihine Giriş”. İslâm Mezhepleri Tarihi. Edit. Mehmet Saffet Sarıkaya, Mehmet Ümit. 1-32. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2020.
  • Görgülü, Ülfet. “Din İşleri Yüksek Kuruluna Gelen Sorular Bağlamında Mahremiyet Algıları”. Din Gelenek ve Ahlak Bağlamında Mahremiyet Algıları Sempozyumu (27-29 Mart 2015 Ordu). 2/113-127. Samsun: Ordu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2016.
  • Görgülü, Ülfet. “Din İşleri Yüksek Kurulunun Tıbbi Konulardaki Fetvalarına İlişkin Metodolojik Bir Değerlendirme”. Fıkıh ve Biyoetik: İslam Hukuku Bakımından Tıbbi Konularda Karar Verme Süreci-2.181-195. İstanbul: İsar Yayınları, 2021.
  • Görmez, Mehmet. “2015 Kurul Seçimi Konuşması”. Erişim 10 Ekim 2021. https://www.youtube.com/watch? v=HrKvAzy7WKs.
  • Görmez, Mehmet. “Uluslararası Hicrî Takvim Birliği Kongresi Sonuç Bildirgesi”.YouTube. Yayın Tarihi: 28 Mayıs 2016. https://www.diyanet.tv/hicri-takvim-birligi-kongresi.
  • Gözaydın, İştar. Diyanet Türkiye Cumhuriyeti’nde Dinin Tanzimi. İstanbul: İletişim, 2020.
  • İğde, Muhyettin. “Fıkıh ve İtikad Arasında Hanbelîlik: Selefiliğin Teolojik Arka Planı Üzerine Bir İnceleme”. İlahiyat Akademi: Altı Aylık Uluslararası Akademik Araştırma Dergisi 1/1-2 (2015), 91-106.
  • İpşirli, Mehmet. “Şeyhlisâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39: 91-96. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
  • İstanbul Müftülüğü. “Uluslararası Hicrî Takvim Birliği Kongresi Sonuç Bildirgesi”. Erişim 10 Ekim 2021.https://istanbul.diyanet.gov.tr/Sayfalar/contentdetail.aspx?MenuCategory=Kurumsal&contentid=233.
  • Kalaycı, Mehmet. “Eşarilik”. İslam Mezhepleri Tarihi. Ed. Hasan Onat-Sönmez Kutlu. 395-422. Ankara: Grafiker Yayınları, 2. Baskı, 2013.
  • Kalaycı, Mehmet. “Mezhepleri veya Dinî Hareketleri Tamamlan(Ma)mış Kimliksel Süreçler Olarak Okumak”. Kur’an ve Toplumsal Bütünleşme (Mezhepler ve Dinî Gruplar Arası İlişkiler). 227-245. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi ve Kurav Yayınları, 2015.
  • Kalaycı, Mehmet. “Mâtürîdî-Hanefî Aidiyetin Osmanlı’daki İzdüşümleri”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 20/2 (2016), 9-72.
  • Kara, İsmail. Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi. 2 cilt. İstanbul: Risale, 2. Baskı, 1987.
  • Kayapınar, Hüseyin. “Din İşleri Yüksek Kurulu’nun İmkânları ve Dini Soruları Cevaplandırma Usulü”. Dini Danışmanlık Hizmetleri ve Fetva Konsepti İstişare Toplantısı, 11-13 Aralık 2009. 39-46. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
  • Kazıcı, Ziya. “Osmanlılarda Şeyhülislâmlık Müessesesi”. İslâm Medeniyeti 5/2 (1981), 39-68.
  • Keleş, Ekrem. “Hicrî Takvim Birliği”. YouTube. Yayın Tarihi: 27 Mayıs 2016. https://www.diyanet.tv/hicri-takvim- birligi-kongresi.
  • Keskin, Mehmet. “Din İşleri Yüksek Kuruluna Ulaşan Sorular Işığında Sorun”. Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı-III (10-12 Aralık 2010, Afyonkarahisar). 466-468. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
  • Keskin, Mehmet. “Eş‘arîlik”. İslâm Mezhepleri Tarihi. Edit. Mehmet Saffet Sarıkaya, Mehmet Ümit. 253-266. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2020.
  • KHK 416, Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında 633 Sayılı Kanunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. Erişim 10 Ekim 2021. https://www2.tbmm.gov.tr/d23/1/1-0162.pdf.
  • KHK 703, Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (Kararname No: 703). Resmî Gazete 30473 (3. Mükerrer) (09 Temmuz 2018), KHK No: 703, m. 141. Erişim 5 Eylül 2021. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180709M3.pdf.
  • Kiraz, Gülseren. Sosyal ve Siyasi Değişimlerin Kurumlara Etkisi: Din İşleri Yüksek Kurulu Kararları Örneği. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
  • Koca, Fatih. İslam Medeniyetinde Salâ ve Salavat Geleneği -Anadolu Örneği-. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Baskı, 2017.
  • Koca, Ferhat. “Fetvahane”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/496-500. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
  • Koç, Ahmet. “Diyanet İşleri Başkanlığı ve Yaygın Din Eğitimi”. Din Hizmetleri ve Din Eğitiminde Türkiye Tecrübesi. 113-172. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2019.
  • Kuruluşundan Günümüze Diyanet İşleri Başkanlığı Tarihçe-Teşkilat-Hizmet ve Faaliyetler (1924-1997). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1999.
  • Kutlu, Sönmez. İslam Düşüncesinde İlk Gelenekçiler Hadis Taraftarlarının İman Anlayışı Bağlamında Bir Zihniyet Analizi. Ankara: Kitâbiyât, 2000.
  • Kutlu, Sönmez. “Bilinen ve Bilinmeyen Yönleriyle İmam Mâturîdî”, İmam Mâturîdî ve Maturidilik. 17-55. Ankara: Kitâbiyât, 2003.
  • Kutlu, Sönmez. Mezhepler Tarihine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2008.
  • Kutlu, Sönmez. “Maturidilik”. İslâm Mezhepleri Tarihi. Edit. Hasan Onat, Sönmez Kutlu. 365-394. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
  • Okumuş, Ejder. “Dindarlık ve Diyanet”. Eski Yeni: Üç Aylık Düşünce Dergisi 10 (2008), 39-44.
  • Okur, Kâşif Hamdi. “Ebu Hanife ve Ana Dilde İbadet”. İslâmî Araştırmalar 15/1-2 [Ebû Hanîfe Özel Sayısı] (2002), 83-90.
  • Okur, Kaşif Hamdi. “Son Dönem Osmanlı Düşüncesinde Fıkıh Alanındaki Tartışma ve Yaklaşımlar”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 12/23 (2014), 9-31.
  • Okur, Kaşif Hamdi. Fetvada Dil ve Üslup. Ankara: Anadolu Ay Yayınları, 2020.
  • Onat, Hasan - Kutlu, Sönmez. “İslâm Mezhepler Tarihine Giriş”. İslâm Mezhepleri Tarihi. Edit. Hasan Onat, Sönmez Kutlu. 19-60. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
  • Özcan, Nuri. “Kültür ve Geleneğimizde Teravih Namazı-Mûsiki İlişkisi”. Din ve Hayat: İstanbul Müftülüğü Dergisi 5 (2008), 60-63.
  • Salman, Yüksel. “Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınlarında Kadın”. Türkiye V. Dini Yayınlar Kongresi-Kadın Konulu Dini Yayınlar -Tebliğler-Müzakereler. 399-407. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
  • Sarıkaya, Mehmet Saffet. Anadolu Alevîliğinin Tarihî Arka Planı (XI-XIII. Yüzyıl)T. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2003.
  • Sarıkaya, Mehmet Saffet. “Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınlarında Mezhebî Tutum ve Eğilimler”. İslâmi Araştırmalar 29/2 (2018), 268-287.
  • Taş, Kemaleddin. Türk Halkının Gözüyle Diyanet. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
  • Taş, Kemalettin. “Osmanlı Yönetim Sisteminde Şeyhülislamlık Kurumu -Sosyolojik Bir Çözümleme-”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/1 (2005), 81-102.
  • Teber, Ömer Faruk. “Mezheplerin Ortaya Çıkış Nedenleri”. İslâm Mezhepleri Tarihi. Edit. Mehmet Ali Büyükkara. 27-38. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2010.
  • Timur, İhsan. Mâturîdîlik”. İslâm Mezhepleri Tarihi. Edit. Mehmet Saffet Sarıkaya, Mehmet Ümit. 235-252. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2020.
  • Türkiye Diyanet Vakfı. Kurban. Erişim 27.11.2021. https://tdv.org/tr-TR/faaliyetlerimiz/kurban.
  • Türkiye’de Dini Hayat Araştırması. Haz. Diyanet İşleri Başkanlığı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2014.
  • Uludağ, Süleyman. İslâm Düşüncesinin Yapısı, Selef, Kelâm, Tasavvuf, Felsefe. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1979.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1984.Yaman, Ahmet. Fetva Usûlü ve Âdâbı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2017.
  • Üçer, “Cenksu. “Mezhep Olgusu ve Mezhepçilik Ekseninde İhtilâf Ahlâkı”. Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri Reisliği Yıllığı] 53/3 (2017), 135-162.
  • Üçer, Cenksu - Çelebi, Hatice Kübra. “Diyanet Aylık Dergi ile Başyazılarının Gündem Konuları ve Başyazılarda Yer Verilen Kur’an Ayetleri Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. Journal of Analytic Divinity 5/2 (2021), 134-172.
  • Ülger, Şeyma. Modern Fetva Kurumlarının Verdiği Tıbbî Fetvaların Tahlili (Mecmau’l-Fıkhi’l İslamî Eddüvelî Örneği). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
  • Yaman, Ahmet. “Klasikler Üzerinden Ortak Bir Din Dili Oluşturulabilir mi?”. Türkiye IV. Dini Yayınlar Kongresi: Dini Klasikler: Tebliğler-Müzakereler. 247-250. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
  • Yaman, Ahmet. “Fetvâ ve Mezhep Fetvâ Usûlü ve Tarihinin Tartışmalı Bir Konusu Olarak Fetvâ-Mezhep İlişkisi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48 (2015), 5-34.
  • Yaman, Ahmet. Fetva Usûlü ve Âdâbı. İstanbul: İfavYayınları, 2017.
  • Yaman, Ahmet. “T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu’nun Fetva Yöntemi”. Din Hizmetleri ve Din Eğitiminde Türkiye Tecrübesi. 47-70 Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2019.
  • Yaman, Ahmet. “Riâsetü’ş-Şuûni’d-Dîniyye fî Türkiyâ Turuku ve Esâlîbu Isdâri’l-Fetâvâ min Kıbeli’l-Meclisi’l-E‘lâ li’ş-Şuûni’d-Dîniyye”. Mecelletü’d-Diyâneti’l-‘İlmiyye bi’l-Lüğati’l-‘Arabiyye/Diyanet Arapça İlmi Dergi 1 (2019), 61-95.
  • Yavuzer, Hasan. Çağdaş Din Hizmeti ve Diyanet İşleri Başkanlığı-Dini Otorite ve Teşkilatların Sosyolojik Analizi. Kayseri: Laçin Yayınları, 2. Basım, 2006.
  • Yazıcıoğlu, Mustafa Said. “Başyazı: Din İşleri Yüksek Kurulu Oluşurken”. Diyanet Gazetesi 375 (1990), 1, 26.
  • Yazıcıoğlu, Mustafa Said. Ne Yan Yana Ne Karşı Karşıya Anılar. İstanbul: Alfa Yayıncılık, 2013.
  • Yılmaz, Mehmet Nuri. “Kurul Toplantısı Açılış Konuşması”. Diyanet Aylık Dergi 17 (1992), 31-32.
  • IX. Avrasya İslâm Şurası Sonuç Bildirgesi (14 Ekim 2016). https://avrasyaİslâmsurasi.diyanet.gov.tr/tr- TR/Declaration/ Detail/9.
Toplam 109 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Din Araştırmaları
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Cenksu Üçer 0000-0001-9874-2990

Yayımlanma Tarihi 31 Aralık 2021
Gönderilme Tarihi 30 Kasım 2021
Kabul Tarihi 28 Aralık 2021
Yayımlandığı Sayı Yıl 2021Cilt: 14 Sayı: 2

Kaynak Göster

ISNAD Üçer, Cenksu. “DİN İŞLERİ YÜKSEK KURULU VE MEZHEP OLGUSUNA YAKLAŞIMI”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 14/2 (Aralık 2021), 662-723. https://doi.org/10.18403/emakalat.1031365.

_____________________________________  ISSN 1309-5803 e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi  _______________________________