Explanation of the Principle of Tawhīd in Nusayrī-Alawīte Belief in the Context of the Work of al-Risāla al-Numāniyya
Öz
Nusayrī-Alawīsm, a sect of Shi’ite Islam with an esoteric character, developed in the 3rd/9th century around the views and teachings of Abu Shuayb Muhammad ibn Nusayr an-Namirī’’s (d. 270/883), but was only systematized in the 10th century under the leadership of al-Husayn ibn Hamdān al-Khasībī (d. 358/969). al-Khasībī appointed Muhammad ibn Alī al-Jillī (d. 384/994) as his successor. al-Jillī played an important role in the development of the sect in Aleppo. In this study, al-Risāla al-Numāniyya, in which al-Jillī discusses the Nusayrī belief as a monotheistic belief, will be discussed. In al-Risāla al-Numāniyya, al-Jillī declares that the principle of tawhīd (the existence and unity of Allah) is the most fundamental doctrine in the Nusayrī sect and evaluates manā-ism-bāb accordingly. al-Jillī disclaims any link of Nusayrī belief in God to the Christianity. He also rejects the principle of hulūl (incarnation). al-Jillī states that the manā-ism-bāb in Nusayrī belief are a different form of belief from the Father, the Son, and the Holy Spirit in Christianity. With this research, our main aim is to understand and evaluate how the "manā-ism-bāb" doctrine, which forms the backbone of the Nusayrī belief, is explained by al-Jillī in line with the principle of tawhīd.
Anahtar Kelimeler
Islamic Sects Nusayrī-Alawīsm al-Jillī Tawhīd Manā-Ism-Bāb
Kaynakça
- Bar-Asher, Meir M. - Kofsky, Aryeh. The Nuṣayrī-ʻAlawī Religion: An Enquiry Into Its Theology and Liturgy. Leiden: Brill, 2002.
- Bar-Asher, Meir M. “The theology of Kitāb el-usūs: an early pseudepigraphic Nusayrī work”. Rivista degli Studi Orientali/71 (1998), 55–81.
- Bilgili, Ali Sinan vd. Osmanlı Arşiv Belgelerinde Nusayrîler ve Nusayrîlik (1745-1920). Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi, 2010.
- Britannica, The Editors of Encyclopaedia. "Docetisim", Encyclopedia Britannica. Erişim 11 Kasım 2021. https://www.britannica.com/topic/Docetisim
- Bulut, Halil İbrahim. “Tarih, İnanç, Kültür ve Dini Ritüelleriyle Nusayrîlik”. Ortadoğu Yıllığı (2011), 578-614.
- Cahen, Claude. “Note sur les origines de la commun syrienne des Nusayrîs”. REI/38-2 (1970), 243-249.
- Cillî, Muhammed ibn Alî. “er-Risâletü’l-Numâniyye”. Silsiletü’t-Turasi’l-Alevî: Resâilü’l-hikme’l-Alevîyye. mlf. Ebû Mûsâ el-Harîrî. 2/303-308. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
- Cillî, Muhammed ibn Alî. “Kitâb bâtını’s-salât”. Silsiletü’t-Turasi’l-Alevî: Resâilü’l-hikme’l-Alevîyye. mlf. Ebû Mûsâ el-Harîrî. 2/219-272. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
- Cillî, Muhammed ibn Alî. “Kitâb hâwî’l-esrâr”. Silsiletü’t-Turasi’l-Alevî: Resâilü’l-hikme’l-Alevîyye. mlf. Ebû Mûsâ el-Harîrî. 2/157-339. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
- Cillî, Muhammed ibn Alî. “Risâletü’l-Endiye”. Silsiletü’t-Turasi’l-Alevî: Resâilü’l-hikme’l-Alevîyye. mlf. Ebû Mûsâ el- Harîrî. 2/321-331. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
- Eş’arî, Ebû’l-Hasan Alî. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve’htilâfü’l-musallîn. Beyrut: y.y. 1980.
- Friedman, Yaron. “El-Husayn ibn Hamdan el-Khasîbî A Historical Biography of the founder of the Nusayrī- Alawīte Sect”. Studia Islamica/93 (2001), 91-112.
- Friedman, Yaron. The Nusayrī-Alawīs: An Introduction to the Religion, History and Identity of the Leading Minority in Syria. Brill; Leiden-Boston, 2010.
- Harîrî, Ebû Mûsâ. Silsiletü’t-Turasi’l-Alevî: Resâilü’l-hikme’l-Alevîyye. 6 Cilt. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
- Hasîbî, Hüseyin b. Hamdân. “el-Hidâyetü’l-kübra”. Silsiletü’t-Turasi’l-Alevî: Resâilü’l-hikme’l-Alevîyye. mlf. Ebû Mûsâ el-Harîrî. 7/18-399. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
- Işık, Harun. “Ki̇tabu Ta’li̇mi̇ Di̇yaneti̇’n-Nusayri̇yye Işığında Nusayri̇ Teoloji̇si̇”. Bilimname/1-24 (2013), 31-56.
- Izady, Michael. Atlas of the Islamic World and Vicinity. Columbia University, Gulf 2000, 2006-present. Erişim 11 Kasım 2021. https://gulf2000.columbia.edu/images/maps/Syria_Ethnic_Shift_2010-2018_lg.png
- Krieger, Bella Tendler. “Marriage, Birth, and bātịnī taʾwīl:A Study of Nusạyrī Initiation Based on the Kitāb al-Ḥāwī fī ʿilm al-fatāwī of Abū Saʿīd Maymūn al-Tạbarānī”. Arabic/ 58 (2011), 53-75.
- Lyde, Samuel. The Asian Mystery: Illustrated in The History, Religion, And Present State Of The Ansaireeh or Nusairis of Syria (1860). London: Longman, Green, and Roberts, 1860.
- Nevbahtî, el-Hasan ibn Musa. Firaku’ş-Şîa. Beyrut: y.y. 1984.
- Palabıyık, M. Hanefi. “Di̇nî İnançları ve Özellikleri̇ Bakımından Nusayrîli̇k”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli̇ Araştırma Dergisi̇ 54 (2010), 19-48.
- Sauvaget, Jean. “Halab”. EI2/3 (1971), 84-86.
- Sertel, Ergin. Dini ve Etnik Kimlikleriyle Nusayrîler (Arap Alevîleri). Ankara: Ütopya Yayınları, 2005.
- Taberânî, Meymûn b. Kâsım. “el-Mesâil el-hâss”. Silsiletü’t-Turasi’l-Alevî: Resâilü’l-hikme’l-Alevîyye. mlf. Ebû Mûsâ el-Harîrî. 3/195-202. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
- Taberânî, Meymûn b. Kâsım. “Risâletü’l-zuhûr ve-’l-butûn”. Silsiletü’t-Turasi’l-Alevî: Resâilü’l-hikme’l-Alevîyye. mlf. Ebû Mûsâ el-Harîrî. 2/15-17. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
- Tavil, Muhammed Emin Galib. Arap Alevîleri Tarihi. Adana: Karahan Kitabevi, 2015.
- Tozlu, Selahattin. “Osmanlı Arşiv Belgelerinde Antakya ve İskenderun Nusayrîleri (19. Yüzyıl)". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi/54 (2010).
- Türk, Hüseyin. “Nusayrîliğin Tarihi Kökeni ve Gelişmesi”. Alevîlik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi/17 (2018), 51-73.
- Winter, Stefan. A History of the ‘Alawis:From Medieval Aleppo to the Turkish Republic. Princeton University Press, 2016.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Hulûl” İslam Ansiklopedisi. Erişim 11 Kasım 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/hulul
Öz
Nusayrî-Alevîlik 9. yy’ın sonlarında Ebu Şuayb Muhammed b. Nusayr en-Nemirî’nin (ö. 270-883) görüş ve öğretileri etrafında teşekkül etmiştir. Şii kökenli gulât fırkalardan biri olan Nusayrî-Alevîliğin dini görüşlerinin şekillenmesinde ve sistematize olmasında en etkin isim Hüseyin b. Hamdan el-Hasîbî (ö. 358/969)’dir. El-Hasîbî’den sonra mezhebe önderlik eden ve mezhebin en temel dini ilkesi olan “ma’nâ-isim-bâb” öğretisini ve Kur’ân’ın mistik yorumunu içeren bâtınî ilmi ve teolojik bilgiyi Nusayrî cemaate aktaran en önemli isim ise el-Jillî’dir. Mezhebin teşekkülü, gelişmesi ve Orta Doğuda yayılması sürecinde Nusayrî-Alevî geleneğinin önde gelen şeyhleri tarafından pek çok eser neşredilmiştir. Modern dönemde Nusayrî-Alevîlik hakkında ulusal ve uluslararası düzlemde ele alınmış birçok çalışma bulunmaktadır. Ancak yapılmış olan bu çalışmalar sınırlı sayıda Nusayrî yazma eserleri etrafında şekillenmiştir. Yapılan bu çalışmalarda el-Jillî’nin görüşlerine yer verilmekle birlikte, el-Jillî’nin hiçbir eserinin kapsamlı bir analizi ortaya koyulmamıştır. El-Jillî’nin Nusayrî teolojisinin tek Tanrı inancını benimsediğini dile getirmesi ve eserlerinde bunu delillendirmesi açısından önemlidir. El-Jillî ayrıca “ma’nâ-isim-bâb” öğretisinin tevhid ilkesini reddedici değil aksine onu açıklayıcı nitelikte olduğunu söylemektedir. Bu çalışmamızda el-Jillî’nin el-Risâle el-Numâniyye isimli eserini dikkate alarak Nusayrî-Alevî inancını irdeleyeceğiz. Bu araştırmanın gayesi Nusayrî inancının bel kemiğini oluşturan “ma’nâ- isim-bâb” doktrininin tevhid ilkesi doğrultusunda el-Jillî tarafından nasıl izah edildiğini anlamak ve değerlendirmektir.
Anahtar Kelimeler
Mezhepler Tarihi Nusayrî-Alevîlik el-Jillî Tevhid Ma’nâ-İsim-Bâb
Kaynakça
- Bar-Asher, Meir M. - Kofsky, Aryeh. The Nuṣayrī-ʻAlawī Religion: An Enquiry Into Its Theology and Liturgy. Leiden: Brill, 2002.
- Bar-Asher, Meir M. “The theology of Kitāb el-usūs: an early pseudepigraphic Nusayrī work”. Rivista degli Studi Orientali/71 (1998), 55–81.
- Bilgili, Ali Sinan vd. Osmanlı Arşiv Belgelerinde Nusayrîler ve Nusayrîlik (1745-1920). Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi, 2010.
- Britannica, The Editors of Encyclopaedia. "Docetisim", Encyclopedia Britannica. Erişim 11 Kasım 2021. https://www.britannica.com/topic/Docetisim
- Bulut, Halil İbrahim. “Tarih, İnanç, Kültür ve Dini Ritüelleriyle Nusayrîlik”. Ortadoğu Yıllığı (2011), 578-614.
- Cahen, Claude. “Note sur les origines de la commun syrienne des Nusayrîs”. REI/38-2 (1970), 243-249.
- Cillî, Muhammed ibn Alî. “er-Risâletü’l-Numâniyye”. Silsiletü’t-Turasi’l-Alevî: Resâilü’l-hikme’l-Alevîyye. mlf. Ebû Mûsâ el-Harîrî. 2/303-308. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
- Cillî, Muhammed ibn Alî. “Kitâb bâtını’s-salât”. Silsiletü’t-Turasi’l-Alevî: Resâilü’l-hikme’l-Alevîyye. mlf. Ebû Mûsâ el-Harîrî. 2/219-272. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
- Cillî, Muhammed ibn Alî. “Kitâb hâwî’l-esrâr”. Silsiletü’t-Turasi’l-Alevî: Resâilü’l-hikme’l-Alevîyye. mlf. Ebû Mûsâ el-Harîrî. 2/157-339. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
- Cillî, Muhammed ibn Alî. “Risâletü’l-Endiye”. Silsiletü’t-Turasi’l-Alevî: Resâilü’l-hikme’l-Alevîyye. mlf. Ebû Mûsâ el- Harîrî. 2/321-331. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
- Eş’arî, Ebû’l-Hasan Alî. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve’htilâfü’l-musallîn. Beyrut: y.y. 1980.
- Friedman, Yaron. “El-Husayn ibn Hamdan el-Khasîbî A Historical Biography of the founder of the Nusayrī- Alawīte Sect”. Studia Islamica/93 (2001), 91-112.
- Friedman, Yaron. The Nusayrī-Alawīs: An Introduction to the Religion, History and Identity of the Leading Minority in Syria. Brill; Leiden-Boston, 2010.
- Harîrî, Ebû Mûsâ. Silsiletü’t-Turasi’l-Alevî: Resâilü’l-hikme’l-Alevîyye. 6 Cilt. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
- Hasîbî, Hüseyin b. Hamdân. “el-Hidâyetü’l-kübra”. Silsiletü’t-Turasi’l-Alevî: Resâilü’l-hikme’l-Alevîyye. mlf. Ebû Mûsâ el-Harîrî. 7/18-399. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
- Işık, Harun. “Ki̇tabu Ta’li̇mi̇ Di̇yaneti̇’n-Nusayri̇yye Işığında Nusayri̇ Teoloji̇si̇”. Bilimname/1-24 (2013), 31-56.
- Izady, Michael. Atlas of the Islamic World and Vicinity. Columbia University, Gulf 2000, 2006-present. Erişim 11 Kasım 2021. https://gulf2000.columbia.edu/images/maps/Syria_Ethnic_Shift_2010-2018_lg.png
- Krieger, Bella Tendler. “Marriage, Birth, and bātịnī taʾwīl:A Study of Nusạyrī Initiation Based on the Kitāb al-Ḥāwī fī ʿilm al-fatāwī of Abū Saʿīd Maymūn al-Tạbarānī”. Arabic/ 58 (2011), 53-75.
- Lyde, Samuel. The Asian Mystery: Illustrated in The History, Religion, And Present State Of The Ansaireeh or Nusairis of Syria (1860). London: Longman, Green, and Roberts, 1860.
- Nevbahtî, el-Hasan ibn Musa. Firaku’ş-Şîa. Beyrut: y.y. 1984.
- Palabıyık, M. Hanefi. “Di̇nî İnançları ve Özellikleri̇ Bakımından Nusayrîli̇k”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli̇ Araştırma Dergisi̇ 54 (2010), 19-48.
- Sauvaget, Jean. “Halab”. EI2/3 (1971), 84-86.
- Sertel, Ergin. Dini ve Etnik Kimlikleriyle Nusayrîler (Arap Alevîleri). Ankara: Ütopya Yayınları, 2005.
- Taberânî, Meymûn b. Kâsım. “el-Mesâil el-hâss”. Silsiletü’t-Turasi’l-Alevî: Resâilü’l-hikme’l-Alevîyye. mlf. Ebû Mûsâ el-Harîrî. 3/195-202. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
- Taberânî, Meymûn b. Kâsım. “Risâletü’l-zuhûr ve-’l-butûn”. Silsiletü’t-Turasi’l-Alevî: Resâilü’l-hikme’l-Alevîyye. mlf. Ebû Mûsâ el-Harîrî. 2/15-17. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
- Tavil, Muhammed Emin Galib. Arap Alevîleri Tarihi. Adana: Karahan Kitabevi, 2015.
- Tozlu, Selahattin. “Osmanlı Arşiv Belgelerinde Antakya ve İskenderun Nusayrîleri (19. Yüzyıl)". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi/54 (2010).
- Türk, Hüseyin. “Nusayrîliğin Tarihi Kökeni ve Gelişmesi”. Alevîlik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi/17 (2018), 51-73.
- Winter, Stefan. A History of the ‘Alawis:From Medieval Aleppo to the Turkish Republic. Princeton University Press, 2016.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Hulûl” İslam Ansiklopedisi. Erişim 11 Kasım 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/hulul
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 13 Kasım 2021 |
| Kabul Tarihi | 11 Aralık 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021Cilt: 14 Sayı: 2 |
Cited By
Arap Alevîlerinin Ahirete İman Anlayışları ve Tenâsüh İnançları
UMDE Dini Tetkikler Dergisi
https://doi.org/10.54122/umde.1302403
Nusayrî-Alevî İnancında Tecellî Konusunun Kâsım et-Taberânî’nin Eserleri Doğrultusunda Analizi (Risâletü’l-zuhûr ve-’l-butûn ve el-Mesâil el-hâss)
İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi
https://doi.org/10.15869/itobiad.1025708
_____________________________________ ISSN 1309-5803 e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi _______________________________