Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi

Abstract

Kelâm ilminin geçirdiği aşamalar, müteahhirun, mütekaddimun ve yeni olmak

üzere üç evrede incelenmektedir. İlk dönem olarak adlandırılan mütekaddimun,

kelâm ilminin sistematikleşme aşamasıdır. Müteahhirun ise, kelâm ilminin

tekâmül etme ve ardından durağanlaşma devridir. Özellikle cem ve tahkik safhası,

aynı zamanda gerileme safhasıdır. Değişen dünya dengeleri ve yeni oluşumlar

karşısında kelâm âlimleri, Yeni İlm-i Kelâm aşamasına geçmişlerdir. Osmanlı

Devleti’nin yıkılıp, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla, yönetimde kabul edilen

laik sistem, Batıdaki dönüşüme eşdeğer olarak, din ve dinî olanı da sorgulatmaya

başladı. Dini savunma görevi üstlenen kelâmcılar, buna mukabil çağın verileri

doğrultusunda kelâm çalışmalarının yapılması gerektiğini sürekli dillendirseler de,

bu pratiğe gereği gibi yansımadı. Söylem-eylem ikilemi yaşayan kelâm

araştırmacıları, diğer tüm İslamî disiplinler gibi, ideal ile realite çakışmasına

maruz kalmışlardır. Ancak son dönem kelâm çalışmaları, bu alanda geleceği ümitli

kılmaktadır. Bu doğrultuda makale, Cumhuriyet döneminde üniversitelerin kelâm

anabilim dalında gerçekleştirilmiş mevcut tezlerden hareketle, yapılan çalışmalar

üzerinde bir tahlil ve değerlendirmeye yöneliktir.