Bu
çalışma,
Kazasker Manav İvaz
Efendi’nin fıkıh usulü sahasında “Furûku’l-usûl” adlı risalesinin metin ve
tercümesini konu edinmektedir. Eser her ne kadar hacim bakımından küçük olsa da
furûk konularının eşbâh
ve’n-nazâir eserleri içinde değerlendirildiği bir dönemde müstakil bir risale olarak yazılmış, alanındaki sınırlı çalışmalardan biridir.
Furûku’l-usûl’ün
kime ait olduğu
konusu literatürde ihtilaflıdır. Bazı kaynaklar Şeyhülislam İbn Kemal Paşa’ya (ö. 940/1534) isnat ederken bazıları ise Kazasker
Manav İvaz
Efendi’ye (ö. 994/1586) isnat etmektedir. Nitekim Muhammed b. Abdülaziz
el-Mübârek risaleyi İbn
Kemal Paşa’ya
nispet etmiş
ve dört yazma nüshaya dayalı olarak tahkik etmiştir. Tarafımızdan yapılan incelemede bu nüshalara ilave
olarak dört nüsha daha tespit edilmiş ve konu bir makalede değerlendirilmiştir. Netice itibariyle söz konusu risalenin Manav İvaz Efendi’ye ait olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Müellif XVI. asırda döneminin en gözde medreselerinde
otuz yıla yakın müderris olarak çalışmasının yanı sıra Bursa ve İstanbul kadılığı yapmıştır. Diğer taraftan farklı aralıklarla Anadolu ve Rumeli
Kazaskerliği
vazifelerini icra etmiştir.
Araştırma
konusu risaleyi de müderris olduğu dönemlerde kaleme aldığı söylenebilir. Risale tek başına Osmanlı medreselerinde fıkıh
usulü derslerinin nitelik ve ders materyali bakımından hususiyetini gösteren
bir resim gibidir. Bu resim Osmanlı fakihlerinin kendilerinden önce yazılan
usul literatürüne hâkim olarak onları şerh, hâşiye, ta’lik ve risalelerle açıklayıp özetlediklerini
göstermektedir.
Müellif,
risalede kırk beş
başlıkta
doksana yakın şekil
bakımından benzer, hüküm bakımından farklı fıkıh usulüne dair kavramı özetle
tanımlamakta ve bir misal ile aralarındaki farkları açıklamaktadır. Zira
müellif risalenin girişinde
istifade ederken hatırlatıcı, anlatırken de yardımcı olacak ve her düzeydeki öğrencilerin kolayca ezberleyebileceği mahiyette olmasına gayret ettiğini belirtmektedir. Bu bakımından günümüz
lisans ve lisansüstü ilahiyat öğrencilerinin fıkıh usulü alanında istifade edebilecekleri
bir ders materyalidir. Yararlı olacağı düşüncesiyle
bu risale yeni nüshalar ışığında gözden geçirilerek tercüme
edilmiştir.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Religious Studies |
Journal Section | Research Articles |
Authors | |
Publication Date | December 20, 2019 |
Submission Date | July 25, 2019 |
Acceptance Date | October 15, 2019 |
Published in Issue | Year 2019 Issue: 16 |