Kur'ân ve Sünnet Araştırmaları Dergisi

Abstract

Mukâtil b. Süleyman, Kur’an’ı ilk ve doğrudan muhataplarına yönelen bir bağlamda, Hz. Muhammed’in siyerine işaret eden bir metin olarak okur. Bu nedenle tefsir ameliyesinin merkezi hattı siyerî tefsir olarak gerçekleşir. O, tefsirle anlamın açıklığını amaçladığından hafi ve meçhul olan kelime ve olguların kapalılıklarını siyer bilgileriyle açıklayarak ortadan kaldırır. Mukâtil, sözü bağlamında anlamaya çalışırken ilk olarak ayetlerin nazil olmasına neden olan olayları tespit eder. Bir ayetin, sebebi ile kurulan ilişki siyer ilmine dayanarak kurulduğu için bu aslında siyerî tefsirdir. O, nüzul sebeplerinden hareketle ayetlerin lafızları içine girer ve sebep bilgilerine göre ayrıntılı bir şekilde tefsir eder. Siyerî tefsirin yoruma dayalı kısmı bu bağlama göre şekillenir. Mukâtil’de bağlamın ve tefsirin en özgün yönlerinden biri de onun tevil anlayışıdır. O, tevile orijinal anlamı olan akıbet ve sonuç manasını vermektedir. Bununla da ayetlerin inmesinden sonra meydana gelen akıbetleri ve sonuçları kastetmektedir. Bu kapsamda ayetin nüzulünden sonraki olayları, Hz. Peygamber’in söylediği ve yaptığı şeyleri, ayetin nüzulü ile ilgili kişilerin başlarına gelenleri, hatta ahiretteki hallerini, ayetlerden çıkan hükümleri, varsa tahsis, istisna ve nesh gibi durumları mutlaka zikreder. Böylece ayetlerin o şekilde anlaşılmasının nedeni, nüzullerinden sonra meydana gelen gelişmeler olur. Nüzulden önceki gelişmeler sonraki gelişmelerle bütünleştirilir.Anlam, nüzulden sonraki olgular bağlamında kesinleşir.