Ebû’l-Kâsım Abdilvâhid b. Ahmed el-Kirmânî’ye Nispet Edilen 73 Fırka Tasnifli Bir Risâle’nin Tahlil ve Tercümesi
Abstract
İslâm Mezhepleri Tarihi yazıcılığı zengin bir birikime sahiptir. Nitekim yüz yıllardır mezhepler hakkında çok sayıda çalışmanın kaleme alındığını görmekteyiz. Bu çalışmalardan birçoğu tespit edilerek neşri yapılmış, birçoğu ise araştırılmak için kendi sırasını beklemektedir. Çalışmamızda konu edindiğimiz ve muhtemelen müstensih tarafından “Şerhü kavli aleyhisselam:“Setefteriku Ümmetî alâ Selâse ve Seb’îne Fırkaten ve Ta‘dîdiha bi-Esmâihâ” olarak isimlendirilen risâle, Ebû’l-Kâsım Abdilvâhid b. Ahmed el-Kirmânî’ye nispet edilmiş olup 4.-5./10.-11. yüzyıllar içerisinde kaleme alındığı tahmin edilmektedir. Risâlenin içeriğinden müellifin Ashâbu’l-Hadîs çizgisine mensup olduğu anlaşılmaktadır. Çalışmamızda, Kirmânî’ye nispet edilen ve “73 fırka” hadisi eksenli olarak hazırlanan bu risâleyi farklı yönlerden inceleyerek değerlendirmeler yapmayı hedefledik. Bunun için risâlenin ilk önce İslâm Mezhepleri Tarihi bilimi içerisindeki yerini ele aldık. Arkasından risâlenin genel özellikleri hakkında bilgiler verdik. Daha sonra risâlenin tasnif sistemini ele alarak kendisinden önceki ve sonraki dönem eserleri ile karşılaştırmalı şekilde değerlendirmelerde bulunduk. Buna ilaveten risâlenin metodu ve içeriğinden bahsederek tercümesini ve yazma nüshalarını da metnin sonuna ilave ettik.
Thanks
Eserin yazma nüshasının temininde desteklerinden dolayı Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesinin yetkililerine teşekkürü borç biliriz. Fatih nüshasından bizi haberdar eden ve nüsha ile birlikte kendi notlarını da kullanmamıza izin veren makale hakemimize teşekkür ediyoruz.
References
- Akman, Mustafa. “İtikadi Mezhepler Tarihinin Kaynakları: İçerik ve Özellikleri”. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/2 (2019), 169-204.
- Bağdadî, Abdülkâhir el-. Mezhepler Arasındaki Farklar. çev. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 4. Basım, 2007.
- Cebecioğlu, Edhem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yayınları, 6. Basım, 2104.
- Dânişpejuh. “Goftâr-i Ebi’l-Kâsım Abdilvâhid Ahmed Kirmânî der Bare-i Heftâdu Se Gorûh”. Neşriyye-i Dânişgede-i Edebiyat-ı Dânişgah-i Tebriz 6 (1343–1964).
- Dedering, Sven. “Ein Kommentar der Tradition über die 73 Sekten”. Le Monde Oriental 25 (1931), 35-43.
- Eren, Muhammet Emin. Hadis Tarih ve Yorum: 73 Fırka Hadisi Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2017.
- Ess, Josef van. Der Eine und das Andere: Beobachtungen an islamischen häresiographischen Texten. Berlin and New York: (Studien zur Geschichte und Kultur des islamischen Orients: 23), 2011.
- Eş’arî, Ebu’l-Hasen el-. İlk Dönem İslam Mezhepleri: Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn. çev. Mehmet Dalkılıç - Ömer Aydın. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2005.
- Geylâni, Şeyh Abdulkadir. Sırat-ı Müstakim ve Yetmiş Üç Fırka. çev. Kâzım Ağaçkaya. İstanbul: Medine Yayınları, 2012.
- Gömbeyaz, Kadir. “73 Fırka Hadisinin Mezhepler Tarihi Kaynaklarında Fırkaların Tasnifine Etkisi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/2 (2005), 147-160.
- Gömbeyaz, Kadir. İslam Literatüründe İtikadi Fırka Tasnifleri. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Doktora, 2015.
- Humeynî, Seyyid Hasan. Ferheng-i Câmi’i Fırak-ı İslâmî. 2 Cilt. Tehran: İntişârât-ı İttilaât, 1390–2011.
- Kirmânî, Ebû’l-Kâsım Abdilvahid b. Ahmed el-. Makâletu li-Ebi’l-Kâsım Abdilvâhid b. Ahmed el-Kirmânî Eyyedehullah fî Şerhi kavli Rasûlillah Sallallahu Aleyhi Setefteriku Ümmetî alâ Selâse ve Seb’îne Fırkaten ve Ta‘dîdiha bi-Esmâihâ. İstanbul, Süleymaniye Kütüphanesi, Ragıp Paşa, 1463, 66a-69a.
- Kirmânî, Ebû’l-Kâsım Abdilvahid b. Ahmed el-. “Setefteriku Ümmetî alâ Selâse ve Seb’îne Fırka ve Ta’dîdihâ bi-Esmâihâ”. el-Burhân fi Ma’rifeti Akâidi Ehli’l-Edyân içinde, ss. 219-228. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
- Kummî-Nevbahtî. Şiî Fırkalar: Kitâbu’l-Makâlât ve’l-Fırak Fıraku’ş-Şîa. çev. Hasan Onat vd. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2004.
- Kutlu, Sönmez. “İslam Mezhepleri Tarihinde Usul Sorunu”. Tarihsel Din Söylemleri Üzerine Zihniyet Çözümlemeleri. 353-410. Ankara: Otto Yayınları, 2012.
- Malatî, Ebû’l-Huseyn Muhammed b. Ahmed (377/987). et-Tenbîh ve’r-Red alâ Ehli’l-Ehvâ ve’l-Bid’a. Beyrut: el-Mektebetu’l-Maârif, 1388/1968.
- Risâle-i tefsîri kavli’n-nebî “Tefteriku Ümmetî alâ Selâse ve Seb’în Fırka”. İstanbul, Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, 5411, 91a-97a.
- Şehristânî. Milel ve Nihal: İslam Kelamı ve Mezhepleri. çev. Mustafa Öz. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016.
- Toru, Ümit. İslam Düşüncesinin İlk Akılcılarından Cehm b. Safvan. Ankara: Sonçağ, 2021.
- Toru, Ümüt. Ebû Muhammed el-Yemenî’ni̇n “Akâi̇dü’s-Selâse ve’s-Sebîn Firka” Adlı Eseri ve İslam Mezhepleri Tarihi Açısından Önemi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2006.
- Tucker, W. F. “Ebû Mansur el-İclî ve Mansûriyye: (Avrupa) Ortaçağı Terörizmi Hakkında Bir Çalışma”. çev. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1982), 217-229.
- el-Yemenî, Ebû Muhammed. Akâidu’s-Selâse ve’s-Sebîn Fırka. thk. Muhammed b. Abdullah Zerbân el- Ğâmidî. Medine, Mektebetü Ulûm ve’l-Hikem, 1422/2001.
Analysis and Translation of an Epistle the 73 Sects Classification Attributed to Abū al-Qāsim Abd al-Wāhid b. Ahmad al-Kirmānī
Abstract
Islamic heresiography has a rich accumulation. As a matter of fact, we have seen that many studies have been written about sects for hundreds of years. Many of these studies have been edited and published, and many of them are waiting for their turn to be researched. The subject of our study is probably named by scribe as “Sharhi qavli alayh as-salam: Sataftariqu Ummatī alā Salāsa wa Sab‘īna Firqa wa ta‘dīdiha bi asmāihā” attributed to Abū al-Qāsim Abd al-Wāhid b. Ahmad al-Kirmānī, probably written in the 4th-5th/10th-11th. centuries. It is understood from the content of the risalah that the author seems belong to the Ashâb al-Hadīth line. In our study, we aimed to make evaluations by examining this epistle, which was attributed to al-Kirmānī and prepared on the axis of the "73 sects" hadith. For this reason, we first discussed the place of the epistle in the history of Islamic Sects. Afterwards, we gave information about the general characteristics of the epistle. Afterwards, we discussed the classification system of the epistle and made comparative evaluations with the works of the previous and subsequent periods. In addition to this, we have mentioned the method and content of the epistle in detail and added its Turkish translation and manuscript versions at the end of the text.
References
- Akman, Mustafa. “İtikadi Mezhepler Tarihinin Kaynakları: İçerik ve Özellikleri”. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/2 (2019), 169-204.
- Bağdadî, Abdülkâhir el-. Mezhepler Arasındaki Farklar. çev. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 4. Basım, 2007.
- Cebecioğlu, Edhem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yayınları, 6. Basım, 2104.
- Dânişpejuh. “Goftâr-i Ebi’l-Kâsım Abdilvâhid Ahmed Kirmânî der Bare-i Heftâdu Se Gorûh”. Neşriyye-i Dânişgede-i Edebiyat-ı Dânişgah-i Tebriz 6 (1343–1964).
- Dedering, Sven. “Ein Kommentar der Tradition über die 73 Sekten”. Le Monde Oriental 25 (1931), 35-43.
- Eren, Muhammet Emin. Hadis Tarih ve Yorum: 73 Fırka Hadisi Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2017.
- Ess, Josef van. Der Eine und das Andere: Beobachtungen an islamischen häresiographischen Texten. Berlin and New York: (Studien zur Geschichte und Kultur des islamischen Orients: 23), 2011.
- Eş’arî, Ebu’l-Hasen el-. İlk Dönem İslam Mezhepleri: Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn. çev. Mehmet Dalkılıç - Ömer Aydın. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2005.
- Geylâni, Şeyh Abdulkadir. Sırat-ı Müstakim ve Yetmiş Üç Fırka. çev. Kâzım Ağaçkaya. İstanbul: Medine Yayınları, 2012.
- Gömbeyaz, Kadir. “73 Fırka Hadisinin Mezhepler Tarihi Kaynaklarında Fırkaların Tasnifine Etkisi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/2 (2005), 147-160.
- Gömbeyaz, Kadir. İslam Literatüründe İtikadi Fırka Tasnifleri. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Doktora, 2015.
- Humeynî, Seyyid Hasan. Ferheng-i Câmi’i Fırak-ı İslâmî. 2 Cilt. Tehran: İntişârât-ı İttilaât, 1390–2011.
- Kirmânî, Ebû’l-Kâsım Abdilvahid b. Ahmed el-. Makâletu li-Ebi’l-Kâsım Abdilvâhid b. Ahmed el-Kirmânî Eyyedehullah fî Şerhi kavli Rasûlillah Sallallahu Aleyhi Setefteriku Ümmetî alâ Selâse ve Seb’îne Fırkaten ve Ta‘dîdiha bi-Esmâihâ. İstanbul, Süleymaniye Kütüphanesi, Ragıp Paşa, 1463, 66a-69a.
- Kirmânî, Ebû’l-Kâsım Abdilvahid b. Ahmed el-. “Setefteriku Ümmetî alâ Selâse ve Seb’îne Fırka ve Ta’dîdihâ bi-Esmâihâ”. el-Burhân fi Ma’rifeti Akâidi Ehli’l-Edyân içinde, ss. 219-228. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
- Kummî-Nevbahtî. Şiî Fırkalar: Kitâbu’l-Makâlât ve’l-Fırak Fıraku’ş-Şîa. çev. Hasan Onat vd. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2004.
- Kutlu, Sönmez. “İslam Mezhepleri Tarihinde Usul Sorunu”. Tarihsel Din Söylemleri Üzerine Zihniyet Çözümlemeleri. 353-410. Ankara: Otto Yayınları, 2012.
- Malatî, Ebû’l-Huseyn Muhammed b. Ahmed (377/987). et-Tenbîh ve’r-Red alâ Ehli’l-Ehvâ ve’l-Bid’a. Beyrut: el-Mektebetu’l-Maârif, 1388/1968.
- Risâle-i tefsîri kavli’n-nebî “Tefteriku Ümmetî alâ Selâse ve Seb’în Fırka”. İstanbul, Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, 5411, 91a-97a.
- Şehristânî. Milel ve Nihal: İslam Kelamı ve Mezhepleri. çev. Mustafa Öz. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016.
- Toru, Ümit. İslam Düşüncesinin İlk Akılcılarından Cehm b. Safvan. Ankara: Sonçağ, 2021.
- Toru, Ümüt. Ebû Muhammed el-Yemenî’ni̇n “Akâi̇dü’s-Selâse ve’s-Sebîn Firka” Adlı Eseri ve İslam Mezhepleri Tarihi Açısından Önemi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2006.
- Tucker, W. F. “Ebû Mansur el-İclî ve Mansûriyye: (Avrupa) Ortaçağı Terörizmi Hakkında Bir Çalışma”. çev. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1982), 217-229.
- el-Yemenî, Ebû Muhammed. Akâidu’s-Selâse ve’s-Sebîn Fırka. thk. Muhammed b. Abdullah Zerbân el- Ğâmidî. Medine, Mektebetü Ulûm ve’l-Hikem, 1422/2001.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Religious Studies |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | June 30, 2022 |
| Submission Date | June 3, 2022 |
| Acceptance Date | June 22, 2022 |
| Published in Issue | Year 2022Volume: 15 Issue: 1 |
_____________________________________ ISSN 1309-5803 e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi _______________________________