İslami İlimler Dergisi

Abstract

Ortadoğu coğrafyasında yaşayan dinî grup ve mezhepler arasında, özellikletarihsel anlamda Hâricîliğin günümüzde yaşayan en önemli kolu olmasınedeniyle İbâdîlik, önemli bir yere sahiptir. Esasen, kendilerini Hâricîbir fırka olarak kabul etmeyip, bu tanımlamayı açık bir şekilde reddedenİbâdîliğin ortaya çıkışında, hicrî ilk yüzyılda yaşayan Abdullah b. İbâd ilefırkanın görüşlerini asıl sistematize eden kişi olduğu anlaşılan Câbir b.Zeyd’in ciddi bir rolü vardır. İslam tarihinin erken dönemlerinde ortayaçıkan İbâdîlik, diğer Hâricî gruplara göre daha mutedil bir bakış açısı iletavra sahiptir. Ayrıca, diğer dinî gruplarla uzlaşmaya, fikir alışverişine vehoşgörüye daha açıktır. Özellikle Basra kenti başta olmak üzere Irak coğrafyasındaortaya çıkan İbâdîlik, süreç içerisinde İslam dünyasının diğerbölgelerine yayılmıştır. İbâdîliğin yayıldığı yerler arasında Libya, Tunus,Fas ve Cezayir’in merkezden uzak bazı yerleşim birimleri başta olmak üzereSudan, Mali, Madagaskar, Tanzanya ve Zengibâr gibi Afrika’nın bazıbölgeleri ile Arap yarımadasının güneyinde bulunan Umân coğrafyası oldukçaönemlidir.Tadeusz Lewicki, batı dünyasında yetişen ve daha çok İbâdîlerin tarihselgelişimi ile inanç ve öğretileri, kültür ve edebiyatları gibi konularda çalışanönemli araştırmacılardan biridir. Bu makalede biz, İbâdîlik araştırmalarınıngelmiş olduğu süreçte, önemli çalışmalara imza atan ve aynı zamanda çokyönlü bir araştırmacı olduğu anlaşılan Tadeusz Lewicki’nin İbâdîlik araştırmalarındakiyeri ve katkılarını ortaya koymaya çalışacağız. Bu çerçevedeöncelikle, konunun daha iyi anlaşılması amacıyla bize konu ile ilgili kültürelbir altyapı kazandırması için İbâdîlik ile ilgili yapılan araştırmaların genel birdeğerlendirmesi yapılacak, daha sonra Tadeusz Lewicki’nin hayatı ve yetişmetarzı ile onun İbâdîlik sahasında vermiş olduğu önemli eserler üzerindedurulacaktır. Ardından, Lewicki’nin bu alanda yapmış olduğu çalışmalar veİbâdîlik ile ilgili görüşleri üzerinde bazı değerlendirmeler yapılacaktır.