Hakkari İlahiyat Dergisi

Abstract

Konuya ilişkin hemen hemen bütün temel İslâmî kaynaklar ile bilimsel duyarlılığa sahip bir kısım müsteşriklerin tespitlerine göre, diğer Sâmî kavimler gibi Arapların da benimsedikleri en eski din, aslında “tevhîd” esasına dayanmaktaydı. Ancak Câhiliye döneminden günümüze kadar ulaşan çeşitli bilgi ve belgelerde Arapların ilk dinlerinin tevhîde dayalı olduğunu gösteren kesin bilgiler bulunmamaktadır. Bu yüzden özellikle İslâm’ın doğuşundan önceki târihî durumu ifade eden Câhiliye dönemi ile İslâm’ın zuhûr edip Hz. Peygamber tarafından tebliğ edilmeye başlandığı sırada Arap Yarımadası’nda yerleşik durumda olan müşrik Arapların benimsedikleri inançlar hakkında en sağlam, güvenilir ve ayrıntılı bilgilere biz, sadece Kur’ân-ı Kerîm’den ulaşmaktayız. Kur’an’a göre insan, “kendisini yaratan Yüce Zâtı bilip tanımak (mârifetullâh) ve O’na kulluk etmek (ubûdiyyet) için yaratılmıştır”. İnsanın yaratılış gayesi olan kulluk, “beşerî aklın Allah’ı tanıyıp bilmesi, irâdenin de O’na yönelip bağlanması”, kendisinde tabiî olarak mevcut olan “fıtratullah” (inanma yeteneği) sayesinde gerçekleşmektedir. İnsanın yaratılışında zâten başlangıçta mevcut olan bu temel inanma özelliği yanında ilâhî mesaja ve onun tebliğcisine düşen görev, kişiye uyarıcı, hatırlatıcı ve yol gösterici mâhiyette rol oynamaktır.İşte bu makalede, Kur’ân’ın nâzil olduğu dönemde Câhiliye Arapları’nın ulûhiyet anlayışını etkileyip şekillendiren Putperestlik, Mecûsîlik, Sâbiîlik, Hanîflik, Yahudilik ve Hristiyanlık gibi çeşitli din ve inançlar ile sosyal ve kültürel faktörler hakkında kısa ve öz temel bilgiler verilmiş, bunların etkisiyle müşriklerin zihninde yer etmiş olan “içi boş ve anlamsız bir tanrı tasavvuru”nun, Hz. Peygamber’in İslâm’ı ve Kur’ân’ı tebliğ etmeye başlamasının sonrasında, özellikle ilk nâzil olduğu bilinen âyetlerde yer alan Allah’ın “Rab”, “İlâh” ve “Rahmân” gibi ilâhî isimlerinin kullanılmasıyla nasıl anlamlı ve dolu hâle getirildiğine dikkat çekilmiş, bu bağlamda müşrik zihniyetin şirkten süratle uzaklaşıp tevhîde ulaşmasında Esmâ-i Hüsnâ’nın oynadığı rolün katkı ve öneminin de vurgulanmasına çalışılmıştır.