Research Article
BibTex RIS Cite

Ketina Dengan di “Berxvan”a Ûsivê Beko de

Year 2023, Volume: 9 Issue: 17, 40 - 51, 25.06.2023

Halil Akgül

https://doi.org/10.56491/buydd.1265990

Abstract

Bu çalışma ses düşmesi konusu üzerine çalışmaktadır. Ses olaylarından “ses düşmesi” dillerde ağızların orijinal bir özelliğidir. Biyolojik farklılıklar, coğrafya ve komşu diller ağızları etkilerler ve ağızlar da doğal olarak sadelik ve akıclılık peşindedirler. Bu nedenle konuşmada bazı sesler teleffuz edilmezler. Ses düşmesi doğrudan sözcüğün içinde de gerçekleşebilir ya da çekim veya türetim sonucunda da meydana gelebilir. Ses olaylarını belirlemek ve sınıflandırmak o dili tanımak, standartlaştırmak ve geliştirmek için bize fırsat sağlar. Bu tanımlama ve tasnifler dilin gramer kurallarını belirlemek ve oluşturmak için önemlidir. Bu çalışmada Kafkasya Ağzı/Ermenistan Kurmanccası üzerine çalıştık. Ûsivê Beko’nın “Berxvan” adlı eserindeki hikayeleri çalışmamız için materyal olarak belirledik. Materyaldeki ünlü düşmesi ve ünsüz düşmelerini tespit edip onları örnekleriyle açıkladık. Ses düşmesi en fazla ünlü çarpışması (krm. pevçûna dengdêran, ing. hiatus) nedeniyle meydana gelmiştir. Fiil çekimlerinde ortaç sesi (/i/, /î/), çoğul yapma eklerinin sonunda /n/ sesi ve kaynaştırma sesi /y/ en yaygın görülen ses düşmesi örnekleridir.

Keywords

Ses Olayları Ses Düşmesi Kafkasya Ağzı Ûsivê Beko

References

  • Açar, Z. (2015). Devoka Devera Filistanê. (Hejmara Weşandinê: 384119). [Teza Lîsansa Bilind, Zanîngeha Bîngolê]. https://tez.yok.gov.tr/
  • Aksan, D. (1990). Her Yönüyle Dil. Ankara: TDK Yay.
  • Bedirxan, C. A. û Lescot, R. (1990), Kürtçe Grameri (Kurmanci Lehçesi), Paris, Institut Kurde De Paris.
  • Beko, Û. (2020). Berxvan. Tîpgûheziya ji Kîrîlî: Ferec Koyistanî. Weşanên Belkî. Enqere
  • Bingöl, İ. (2017). Fonolojiya devoka Zazakî ya Gimgimê. Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi. Yıl:3. Cilt:3. Sayı:5. 113-128
  • Celalî, M. (2018). Kurmanciya Serhedê û Devoka Gundê Taxilka. Nûbihar. Hj. 145 Payîz. 40-46
  • Efendioğlu, S. û İşcan, A. (2010). Türkçe Ses Bilgisi Öğretiminde Ses Olaylarının Sınıflandırılması. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED]. 43. 121-143
  • Ersoy, H. Y. (2017). Türkçede Ses Düşmesi/Hece Kaynaşması Problemi: Başkurt Türkçesi Örneği. Dil Araştırmaları. Bahar 2017/20: 35-48.
  • Gülmez, Gülbeddin. (2019). Dengên Devoka Torê (Gundê Xerabê bena Wekî Nimûne). (Hejmara Weşandinê: 590953). [Teza Lîsansa Bilind, Zanîngeha Bîngolê]. https://tez.yok.gov.tr/
  • Haig, G. û Öpengin, E. (2014). Regional Variation in Kurmanji: A Preliminary Classification of Dialects. Di nav The Journal of Kurdish Studies S. 2, No. 2, (143-176).
  • Kayaselçuk, C. (2013). Türkiye Türkçesinde Ses Düşmeleri. (Hejmara Weşandinê: 344627). [Teza Lîsansa Bilind, Zanîngeha Yıldırım Beyazıtê]. https://tez.yok.gov.tr/
  • Mahmoud, B. O. (2016). Şîrovekirineke Dengsazî û Fonolojî Di Kurdiya Kurmancî de. (Hejmara Weşandinê: 443618). [Teza Lîsansa Bilind, Zanîngeha Mardin Artukluyê]. https://tez.yok.gov.tr/
  • Mêhrbexş, Î. Tîp, Deng û Kîte, https://krd.riataza.com/2018/11/12/tip-deng-u-kite-1/, https://krd.riataza.com/2018/11/13/tip-deng-u-kite-2/, https://krd.riataza.com/2018/11/14/tip-deng-u-kite-3/ (30.10.2022)
  • Muhammed, H. Rêjeya Herfan di nivîsên kurmancî de, https://zimannas.wordpress.com/2015/07/04/rejeya-herfan-di-nivisen-kurmanci-de/, (30.10.2022)
  • Siyabendî, T. (2020). Kurmanciya Ermenistanê. https://zimannas.wordpress.com/2020/03/13/kurmanciya-ermenistane/. 14.12.2022
  • Öztekten, Ö. (2008). Türkiye Türkçesinde Yardımcı Sesin Ekleşmesi. VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı. 20-25 Ekim 2008. Ankara
  • Taş, Ç. (2015). Dengsaziya Devoka Çaldiranê. (Hejmara Weşandinê: 443624). [Teza Lîsansa Bilind, Zanîngeha Mardin Artukluyê]. https://tez.yok.gov.tr/

Year 2023, Volume: 9 Issue: 17, 40 - 51, 25.06.2023

Halil Akgül

https://doi.org/10.56491/buydd.1265990

Abstract

References

  • Açar, Z. (2015). Devoka Devera Filistanê. (Hejmara Weşandinê: 384119). [Teza Lîsansa Bilind, Zanîngeha Bîngolê]. https://tez.yok.gov.tr/
  • Aksan, D. (1990). Her Yönüyle Dil. Ankara: TDK Yay.
  • Bedirxan, C. A. û Lescot, R. (1990), Kürtçe Grameri (Kurmanci Lehçesi), Paris, Institut Kurde De Paris.
  • Beko, Û. (2020). Berxvan. Tîpgûheziya ji Kîrîlî: Ferec Koyistanî. Weşanên Belkî. Enqere
  • Bingöl, İ. (2017). Fonolojiya devoka Zazakî ya Gimgimê. Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi. Yıl:3. Cilt:3. Sayı:5. 113-128
  • Celalî, M. (2018). Kurmanciya Serhedê û Devoka Gundê Taxilka. Nûbihar. Hj. 145 Payîz. 40-46
  • Efendioğlu, S. û İşcan, A. (2010). Türkçe Ses Bilgisi Öğretiminde Ses Olaylarının Sınıflandırılması. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED]. 43. 121-143
  • Ersoy, H. Y. (2017). Türkçede Ses Düşmesi/Hece Kaynaşması Problemi: Başkurt Türkçesi Örneği. Dil Araştırmaları. Bahar 2017/20: 35-48.
  • Gülmez, Gülbeddin. (2019). Dengên Devoka Torê (Gundê Xerabê bena Wekî Nimûne). (Hejmara Weşandinê: 590953). [Teza Lîsansa Bilind, Zanîngeha Bîngolê]. https://tez.yok.gov.tr/
  • Haig, G. û Öpengin, E. (2014). Regional Variation in Kurmanji: A Preliminary Classification of Dialects. Di nav The Journal of Kurdish Studies S. 2, No. 2, (143-176).
  • Kayaselçuk, C. (2013). Türkiye Türkçesinde Ses Düşmeleri. (Hejmara Weşandinê: 344627). [Teza Lîsansa Bilind, Zanîngeha Yıldırım Beyazıtê]. https://tez.yok.gov.tr/
  • Mahmoud, B. O. (2016). Şîrovekirineke Dengsazî û Fonolojî Di Kurdiya Kurmancî de. (Hejmara Weşandinê: 443618). [Teza Lîsansa Bilind, Zanîngeha Mardin Artukluyê]. https://tez.yok.gov.tr/
  • Mêhrbexş, Î. Tîp, Deng û Kîte, https://krd.riataza.com/2018/11/12/tip-deng-u-kite-1/, https://krd.riataza.com/2018/11/13/tip-deng-u-kite-2/, https://krd.riataza.com/2018/11/14/tip-deng-u-kite-3/ (30.10.2022)
  • Muhammed, H. Rêjeya Herfan di nivîsên kurmancî de, https://zimannas.wordpress.com/2015/07/04/rejeya-herfan-di-nivisen-kurmanci-de/, (30.10.2022)
  • Siyabendî, T. (2020). Kurmanciya Ermenistanê. https://zimannas.wordpress.com/2020/03/13/kurmanciya-ermenistane/. 14.12.2022
  • Öztekten, Ö. (2008). Türkiye Türkçesinde Yardımcı Sesin Ekleşmesi. VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı. 20-25 Ekim 2008. Ankara
  • Taş, Ç. (2015). Dengsaziya Devoka Çaldiranê. (Hejmara Weşandinê: 443624). [Teza Lîsansa Bilind, Zanîngeha Mardin Artukluyê]. https://tez.yok.gov.tr/
There are 17 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Comparative Language Studies
Journal Section Makaleler
Authors

Halil Akgül 0000-0003-1365-8461

Early Pub Date June 23, 2023
Publication Date June 25, 2023
Published in Issue Year 2023 Volume: 9 Issue: 17

Cite

APA Akgül, H. (2023). Ketina Dengan di “Berxvan”a Ûsivê Beko de. Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, 9(17), 40-51. https://doi.org/10.56491/buydd.1265990
AMA Akgül H. Ketina Dengan di “Berxvan”a Ûsivê Beko de. BUYDED. June 2023;9(17):40-51. doi:10.56491/buydd.1265990
Chicago Akgül, Halil. “Ketina Dengan Di ‘Berxvan’a Ûsivê Beko De”. Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi 9, no. 17 (June 2023): 40-51. https://doi.org/10.56491/buydd.1265990.
EndNote Akgül H (June 1, 2023) Ketina Dengan di “Berxvan”a Ûsivê Beko de. Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi 9 17 40–51.
IEEE H. Akgül, “Ketina Dengan di ‘Berxvan’a Ûsivê Beko de”, BUYDED, vol. 9, no. 17, pp. 40–51, 2023, doi: 10.56491/buydd.1265990.
ISNAD Akgül, Halil. “Ketina Dengan Di ‘Berxvan’a Ûsivê Beko De”. Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi 9/17 (June 2023), 40-51. https://doi.org/10.56491/buydd.1265990.
JAMA Akgül H. Ketina Dengan di “Berxvan”a Ûsivê Beko de. BUYDED. 2023;9:40–51.
MLA Akgül, Halil. “Ketina Dengan Di ‘Berxvan’a Ûsivê Beko De”. Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, vol. 9, no. 17, 2023, pp. 40-51, doi:10.56491/buydd.1265990.
Vancouver Akgül H. Ketina Dengan di “Berxvan”a Ûsivê Beko de. BUYDED. 2023;9(17):40-51.
 Download Cover Image